ترادیشناڵ زاراوەیەکی سیاسییە بۆ هەموو شێوەکانی وشکهەڵاتوویی فیکرو ئەو هەڵوێستانەی لەسەر بنەمای ئەو فیکرە وەردەگیرێن ، واتا دەربڕینێکی ئایدیا – سیاسییە بۆ زاراوەیەک کەلەنێو کۆمۆنیستەکاندا بە ( دۆگماتیزم ) ناودەبرێت .
لە پەنجا ساڵی رابردوودا ،( دۆگماتیزم ) تۆمەتێک بوو ، ریڤیژنیستەکانی نێو بزووتنەوەی کۆمۆنیستیی جیهانیی دەیاندایە پاڵ مارکسیست – لێنینیستەکان . هەر هەموو ئەوانەی لە کۆمۆنیزم هەڵدەگەڕانەوە ، بەم پاساوە شانی خۆیان لە بیروباوەڕەکانیان خاڵیدەکردەوە .
هەمان ئەم زاراوەیە ( ترادیشناڵ ) ، لەچەند دەساڵی رابردووداو تا ئێستا ، بۆ ئەو بزووتنەوە ئاینییە سیاسییانە بەکاردەهێنرێت ، کە دەیانەوێت بۆ سەرچاوە سەرەتاییەکانی ئاین بگەڕێنەوەو ، واقیعی ئەمڕۆی جیهان و پێشکەوتنە زانستی و تەکنۆلۆژی و کۆمەڵایەتییەکانی سەردەم لەبەرچاو نەگرن . ئەوانە لە ئەدەبی سیاسیدا بە ( توندڕەو ) ناوزەد دەکرێن ؛ هەر لەبەر ئەم خاڵە نەرێییەیە ، ” مورتەددەکانی ” بزووتنەوەی کۆمۆنیستی و رادیکاڵ ، ئەوانەی هەنگاوی یەکەم لەم گەڕانەوەیەدا دەهاون ، ئەم شوناسە فیکری و سیاسییە بۆ پێناسەی فیکری تا ئەو کاتەی خۆیان و هاوڕێکانیان بەکاردەهێنن .
مەبەستی ئەم پاشگەزبووانە لە پێناسەکردنی فیکرو هەڵوێستی مارکسییەکان بە ” ترادیشناڵ ” ، رەتکردنەوەی پرنسیپە بنەڕەتییەکانی مارکسیزمە ، لەڕێی لادان یان خۆگێلکردن لە جەوهەری مارکسیزم .
لێرەدا وەک پڕاکتیک شیکردنەوەی چینایەتی بە نموونە وەردەگرم ، چونکە یەکەم هەڵوێستی هەڵگەڕاوەکان بەزاندنی ئەم شێوازەی شیکردنەوەو ، خۆدزینەوەیە لە مێتۆدی لێکدانەوەی ماتەریالیستی دیالێکتیکی و مێژوویی ، ئەو مێتۆدەی کە شیکردنەوەی چینایەتی بنەمایەتی .
“پاشگەزبووەکان” ، هەروەک بۆرژواکان ، لەبری شیکردنەوەی دیاریکراو بۆ واقیعێکی دیاریکراو ، شێوازی گشتاندن بەکاردەهێنن . بەکارهێنانی ئەم شێوازە لەهەموو لێکدانەوەکانیاندا سیمایەکی دیارو ئاشکرایانە کەپێی دەناسرێنەوە ، چۆن ؟
– لە هەڵسەنگاندنی دەوڵەت یان هەڵوێستە سیاسییەکانی پەیوەند بە پرنسیپی دیموکراسی ، وەڵامی ئەو پرسیارانە نادەنەوە کە : دیموکراسیی چ چینێک و دیکتاتۆریی چ چینێکیان مەبەستە ! ناسنامەی چینایەتی لەو چەمکانە نادەن ، ئەو پەیوەندییە دیالێکتیکییەی نێوان دیکتاتۆری و دیموکراسی نابینن ، شوناسی واقیعیی ( دووانەیی ) چەمکی دەوڵەت رەتدەکەنە ، بەلای ئەوانەوە : ” دیکتاتۆریی دیکتاتۆرییەو دیموکراسی دیموکراسییە ” .
– لە بواری ئەدەب و هونەردا ، راست و چەپێک بەسەر شوناسی چینایەتی ئەدەب و هونەردا دەهێنن . ئەدەب و هونەر لەدەرەوەی چینەکان یان لەسەرووی چینەکاندا دەبینن .بەپاساوی ئەوەی چێژوەرگرتنی ئەدەبی و هونەریی پەیوەندی بە تاکەوە هەیە ، ئەو راستییە فەرامۆش دەکەن کە پێکهاتەو ئینتیمای چینایەتیی لە سایکۆلۆژیی شەخسیدا رەنگدەداتەوەو چێژ لە بازنەی ئەو ئینتیمایەدا دەبێت و ، خودی ئارەزووە ئەدەبی و هونەرییەکانیش بەڵگەن بۆ بیرو هەڵوێست ومەیلی چینایەتی هەر کەسێک . بۆیە بواری ئەدەب و هونەر بۆ پاشگەزبووەکان لە مارکسیزم ، باشترین دەرفەتە بۆ راگەیاندنی هەڵوێستی نوێ و سەنگەری نوێیان . لەبەرئەوە لە ئاستی پرسیارێکدا کە دەبێت ئەدەب و هونەر لە خزمەتی کێدا بێت و ، بۆ ئەوانی مارکسی دەبێت لە خزمەتی چ چینێکدا بێت ، دادەمێنن و وەڵامێکیان نابێت کە لەگەڵ پرینسیپە چینایەتییەکانی هەڵوێستگرتنی مارکسییانەدا بگونجێت .
– لەکایەی کۆمەڵایەتیشدا ، کە مەسەلەی خێزان و پەیوەندی ژن و پیاو تەوەرەی سەرەکییەتی ، تیۆری مارکسی سەبارەت بە ئازادی و یەکسانی ژنان و دەستوورێک کە رابەرانی بزووتنەوەی ژنانی کۆمۆنیست ، زێتر لە سەد ساڵە پەیڕەوی دەکەن ، لەفەرهەنگی سیاسی خۆیاندا دەسڕنەوەو دەیدەن بەدەم جووڵانەوەو تێزە سەرمایەدارییەکانی ژنانی بۆرژواوە . بانگەشەکردن بۆ فمینزمی بۆرژوازی لیبراڵ ، دابەشکردنی کۆمەڵ بە دوو رەگەزی دژ بەیەک ( ژن و پیاو ) ، سووربوون لەسەر ئەوەی پیاوان هۆکاری چەوساندنەوەی ژنانن نەک سیستمی کۆمەڵایەتی ، پێداگرتن لەسەر ئەوەی پرسی ژنان پەیوەندی بە پیاوانەوە نییەو ، دەبێت لێگەڕێن ژنان تەنها خۆیان مشووری پرسەکەیان بخۆن ، کەرتکردنی بزووتنەوەو خەباتی یەکگرتووی ژنان و پیاوان بۆ بەدیهێنانی جیهانێکی باشتر و دوارۆژێکی بێ چین و حزب و دەوڵەت و چەوساندنەوەی مرۆڤ لەلایەن مرۆڤەوە ؛ ئەو بەرنامەیەیە کە پاشگەزبووەکان لە مارکسیزم پەیڕەویدەکەن و ئاشتیی چینایەتییان لەگەڵ چینە دەسەڵاتدارەکان و دەسەڵاتدا بۆ زامن دەکات .
– پاشگەزبووەکان یان هەڵگەڕاوەکان لە مارکسیزم پرنسیپی توندوتیژیی شۆڕشگێڕانە رەتدەکەنەوەو بەدوای رێبازێکی سیاسیی پاسیڤیستییەوەن ، تەرویجدانی ( گاندیسم ) بەشێکی ئەم کەچڕەوییەیانە ، ئەو راستییە مارکسیستییە ناسەلمێنن کە ( توندوتیژیی مامانی مێژووە ) ، ئەو راستییەی کەسەرانسەری مێژووی ململانێی چینایەتیی کۆمەڵگاکانی بەشەرییەت سەلماندوویەتی ، راستیی رۆڵی توندوتیژیی لە گۆڕانکارییە ریشەییەکاندا ، راستی گواستنەوە لە پێکهاتە ( فۆرماسیۆن ) ێکەوە بۆ پێکهاتەیەکیدیکە لەڕێی شۆڕشی کۆمەڵایەتییەوە . بەرنامەی ئەوان ، وەک ستراتیژیی بزووتنەوە مێژووییەکە ، ریفۆرمخوازییە نەک شۆڕشی کۆمەڵایەتیی چینی پێشڕەوی کۆمەڵ لەو قۆناغە میژووییە دیاریکراوەدا . ئەوان لەبەر چەند هۆکارێک و ، بۆ بەستنی پردێک لەنێوان خۆیان و بۆرژوازییەتی دەسەڵاتداردا ، تەنها چالاکی و خەبات لەریزی رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی و رێکخراوەکانی NGO دا ، ، بە کاری سەرەکیی خۆیان دەزانن ، چونکە ئەوە بەرژەوەندیی ماددیی تایبەتی و ناسراوبوون و ناوبانگ پەیداکردنیان دەکاتە ئامانج و بەشێکی بەرچاوی خواستەکانیان بەدیدەهێنێت .
– هەڵگەڕاوەکان لە مارکسیزم ئەزموونێکی مێژوویی بزووتنەوەی کۆمۆنیزم دەدەنە دواوە ، ئەزموونێک کە بەخوێنی گیانبەختکردووانی کۆمۆنەی پاریس بەدەستهێنراوە ، ئەزموونێک کە پێداویستیی حزبی پێشڕەوی قۆناغە مێژووییەکە دەکاتە زەرورەت بۆ سازدان و رێکخستنی خەڵک و چینی پێشڕەو ، بەر لەشۆڕش و ، بۆ بەرپاکردنی شۆڕش بەشێوەیەکی رێکخراوی تۆکمەو زامنکردنی سەرکەوتنی بەسەر دوژمنەکانیداو ، پاشان پاراستنی دەستکەوتەکانی شۆڕش و رێگرتن لە گەڕانەوەی سیستمی بەر لە شۆڕشە کۆمەڵایەتییەکە . ئەوان ( پاشگەزبووەکان لە مارکسیزم ) ئەو راستییە پێلێدەنێن کە بەبێ رێکخستنێکی پۆلایین ، بەبێ حزبێکی شۆڕشگێڕی پرۆلیتاری ، نە شۆڕش دەکرێت و نە سەردەکەوێت و ، نە بەرنامەی گۆڕانکاریی سیاسی – ئابووری – کۆمەڵایەتی پڕاکتیک دەکرێت و ، نە سیاسەتی رێگرتن لە گەڕانەوە بەرەو رابوردووە سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتییەکە جێبەجێ دەبێت و سەرکەوتن بەدەست دەهێنێت . ئەوە راستی و سەلمێنراوێکی فیکری مارکسییە ، کە چالاکیی سیاسیی ، بەرزترین شێوەی کارو چالاکییە . ئەو شێوە بەرزەش لە کاری هۆشیارانەی حزبیدا بەرجەستە دەبێت ، بۆیە بەرەنگاریی ئەم پرنسیپە و بەسووک سەیرکردنی و ، روانین لەباڵەخانەی خۆبەزلزانینی فیکری و وەهمی هەڵوێستی سەربەخۆوە ، بۆ خەڵکی و حزبی پێشڕەو و ، وێناکردنیان وەک مێروولە ، جگە لەخۆباییبوون و نابووتیی تیۆری و فیزلێدانێکی بێ لۆژیک و گواستنەوە بۆ سەنگەری بۆرژوازییەت و خۆسازدان بۆ دەستکەوتی تایبەتی ، هیچیتر نییە !
پاشگەزبووەکان ، ئەوانەی دەمامکی مارکسیبوونیان بەستووە ، وەک کەسانی وردەبۆرژوا ، بە پێچ و پەنا بۆ جێگیرکردنی هەڵوێستە ” نوێیەکانیان ” دەچن و ، تیۆری جۆراوجۆرو پاساوی رۆشنبیرانەش بۆ ئەم مەبەستە بەکاردەهێنن ، کە زاراوەی ( ترادیشناڵ ) تەنها یەکێکیانە ، بۆیە ئاساییە چەپی مارکسییان لێبگۆڕێت و بە چەپی ترادیشناڵ وەسفیان بکەن !!
تێبینی :
پاشگەزبووەکان یان هەڵگەڕاوەکان لە مارکسیزم ، کەسانێکن لەناوماندا ، ناون و هەن ، دەشێت لەکاتی پێویستدا لەنێو ئەم دێڕانەدا جێیان بۆ دابین بکەم ، بەڵام لەبەر ئەوەی ئێستا پرنسیپەکانی نێو ناوەرۆکی وتارەکەم مەبەستە ، بەدەر لەوەی ئاڕاستەی کێ کراون و لەسەر کێ و کێ نوسراون ، خۆم لە ناوهێنانیان دەبوێرم .
سلێمانی ٤ ی ئابی ٢٠١٣
nanwazadi 
لێدوانێک بنووسە