گوتاری رزگاریی نەتەوایەتیی کورد و شێوازەکانی خەبات بۆ بەدیھێنانی ئەڵقەی پێنجەم

گوتاری رزگاریی نەتەوایەتیی کورد و شێوازەکانی خەبات بۆ بەدیھێنانی

ئەڵقەی پێنجەم
فوئاد قەرەداغی
” ئەقڵییەتی شاخ ” زاراوەیەکە دوای راپەڕینی بەھاری 1991 لە ئەدەبییاتی سیاسی خەڵکی باشووری کوردستاندا بەکاردەھێنرێت . ھەر حزبێک ، رێکخراوێک ، تاکەکەسێک ، رەفتارێکی ناشایستە یان توندوتیژیی ، یان ھەڵوێستێکی خێڵەکیانە ، یان بیروبۆچوونێکی دواکەوتووانە ببینێت ، بە ” ئەقڵییەتی شاخ ” وەسفی دەکات . تەنانەت ئەو سەرکردەو کادیرە حزبییانەی ساڵانێک بە شاخەوە بوون ، ھەر زوو شاخیان بەر نەفرەت خست و بانگەشەیان بۆ خەباتی شارستانیانە کرد . لەگەڵ ئەم وەرچەرخانە لە ژیان وخەباتی شاخەوە بۆ ژیان و ھەڵسووڕانی مەدەنیانەی شار ، کۆی فەلسەفەو فیکرو بیروبۆچوون و شیوازی کاری سەردەمی شاخ ، کەوتە بەر تانەوگاڵتەو ، دەربڕینی پەشیمانی و سڕینەوەی لە بیرەوەرییەکان و ھەستی شانازیی بەو رابردووەوە .
ناوەرۆکی ئەم تانەیە لە ” ئەقڵییەتی شاخ ” ، لە لایەک خەباتی چەکداریی لادێکان و بەشداریی بەرچاوی جووتیاران بوو لەو خەباتەدا ، لەلایەکیدی ئاماژە بوو بۆ سیستمی خێڵەکی باو لە لادێکانی کوردستاندا ، خاڵی یەکانگیریی ھەردوو لایەنەکەش شێوازی توندوتیژیی سەردەمی بەرەنگاری و ، درێژەکێشانی بەکارھێنانی بوو بۆ چارەسەری ناکۆکییەکانی دوای دابەزینی ھێزە چەکدارەکان بۆ شارەکان و وەرگرتنی دەسەڵات ، سەرەتا وەک واقیعێکی ناچاری و سەپێندراو و دواتریش لەڕێی ھەڵبژاردنی پەڕلەمان و پاساوی شەرعییەتی ئەو دەسگا ” شارستانی ” ییەی فەرمانڕەوایەتی .
گەلانی ستەمدیدەی جیھان ، ھەلومەرجێکی بابەتیی ( موضوعي ) دەیانخاتە سەرڕێی توندوتیژی لەڕێی خەباتی چەکدارییەوە . ئەو ھەلومەرجە جێی خەباتی مەدەنی ، وەک شێوەی سەرەکی خەباتی ، تێدا نابێتەوە . خەباتی مەدەنی لە بەرامبەر دەسەڵاتێکی سەرکوتگەری دڕندەی خوێناوی شکستدەھێنێت و ، دەبێت بۆ بەدیھێنانی ئامانجەکان ، رێگەی شێوازێکی گونجاوو کاریگەر خۆشبکات ، ئەو رێگەیەش لە مێژووی رابردوودا ، لەسەرجەمی کیشوەرەکانی جیھاندا توندوتیژیی شۆڕشگێڕانە بووە بەرامبەر توندوتیژیی کۆنەپەرستانەی دەسەڵات . واتە شێوازی چەکداریی بووە بۆ لەناوبردنی چەوساندنەوەی چەکدارییانەی دەسەڵات، بەتایبەتی لە بزووتنەوە نیشتمانی و نەتەوەییەکاندا .
ئەم ململانێیە خوێناوییە پێویستی بە پانتاییەکی جوگرافیی لەبار دەبێت ، زەوییەکی گونجاوی بۆ مانۆڕی سەربازی و بەڕێوەچوونی پلانە سەربازییەکان دەوێت ، بەتایبەتی کە تەرازووی ھێز لاسەنگ بێت لەنێوان ھەردوو ھێزە دەرگیرەکەدا.
ئەو ناوچانەی دەبنە گۆڕەپانی بەیەکادان و جەنگ لە ھەموو قۆناخەکان تێیاندا بەردەوام دەبێت ، بەپێی جۆری جوگرافیای زەوییەکان ، لە ناوچەیەک بؤ ناوچەیەکیدی و ، لە وڵاتێکەوە بۆ وڵاتێکیدی دەگۆڕێت . ھێزە چەکدارە بچووک و لاوازەکان ئەم تایبەتمەندییە بۆ تێکشکاندنی ھێزەکانی دەسەڵات و سەرکەوتنی خۆیان بەکاردەھێنن . ھێزە چەکدارەکانی کورد ( ھێزی پێشمەرگەی کوردستان ) سەبارەت بەوەی زۆربەی خاکی کوردستان شاخە ، شەڕەکانیان لە ناوچە شاخاوییەکاندا کردووە ، زۆربەی سەرکەوتنەکانیان لە شاخەکاندا بووە . بۆیە بۆ ئەوان خەباتی شاخ مایەی شانازییە نەک تانەلێدان و گاڵتەپێکردنیان و ، ئەقڵێیەتیان وەک سووکایەتی بلکێنرێت بە شاخەوە . بۆیە دەبێت ئەو زاراوەیە رەتبکرێتەوەو ” شاخ ” وەک ھێمای تێکۆشانی لادێکان و ، بەرەنگاری و ، بەرگری لە ئامانجەکان وەرگیرێت ، چونکە ھەمیشە مرۆڤەکانن ھەڵەدەکەن و کاری نەشیاو بە ھۆکاری جیاجیا ئەنجامدەدەن و ، بوون و خەباتیان لە شاخ پەیوەندی بەو کارانەوە نییەو ، بەکارھێنانی وەک توانج و سووکایەتیپێکردن کارێکی دزێوو نەشیاوە .
لە راستیدا ئەو ھێزانەی لە شاخەوە ھاتنە شارو دەسەڵاتیان وەرگرت ، لە چۆنیەتی بەکارھێنانی دەسەڵاتەکەیاندا سەرکەوتوو نەبوون ، نموونەی گەندەڵی و پێشێلکردنی یاساکان و پشتگوێخستنی جەماوەر بوون . ھەرچی داب و نەرێتی خێلەکی ھەیە لە سایەیاندا بووژایەوە . مامەڵەکردنی خەڵکیی بەم ئەقڵییەتەی خێڵ ، سەرچاوەی ئەو جۆرە تێگەیشتنە ناڕاستەیە کە ئەوە بە رسکاوی سەردەمی شاخ دەزانێت ، بۆیە بە ھەڵە وەک ” ئەقڵییەتی شاخ ” جێی خۆی لە نێو زاراوە سیاسی و کۆمەڵایەتییەکانی سەردەمی دەسەڵاتی کوردیدا کردۆتەوە .
کاتێک حزبەکان و چەکدارەکانیان روویانکردە شاخ، ئامانجیان بەرەنگاری و پێشگیریی بە سیاسەتی پێشێلکردنی مافە نەتەوایەتییەکان و سڕینەوەی بوونی کورد بوو . ھەڵبژاردنی شاخ بۆ ئەم مەبەستە واقیعی خەباتی سەردەمەکە بوو . کورد بەبێ جەنگی پارتیزانی لە لادێکاندا توانای بەرگری نەبوو . دەکرا ئەم ھەڵبژاردنە لە داڕشتنی سیاسەتی جەنگدا گۆڕانکارییەکی ریشەیی بەسەر ژیانی خەڵکیدا بھانیایە . دەکرا بەرنامەیەکی چارەسەرکردن بۆ پرسی زەوی لە لادێکاندا پەیڕەوبکرایەو گۆڕانکاریی لە پەیوەندییە دەرەبەگی و خێڵەکییەکەدا بکردایە . دەکرا ھێزە چەکدارییەکە پەروەردەیەکی نوێ بکرایەو وەک لەشکری گەل بەرامبەر دوژمن بجەنگن و ، پرنسیپەکانی جەنگی گەل لەپەیوەندی نێو خۆیان و پەیوەندی بە جەماوەرەوە بکەنە کەلتوورێک و ، تایبەتمەندی بە سیمای بزووتنەوەی نەتەوایەتی کورد بدایە . دەکرا بنکەو بارەگاکانی ھێزی پێشمەرگە و ئەو ناوچانەی رزگاریان دەکردن ببوونایەتە بنکەی شؤڕشگێڕانەی دەسەڵاتی گەل و بست بە بست دەسەڵاتی خەڵکیی لێدامەزرێنرایەو بەکردەوە ھەر رۆژەی بەشێکی ئەم وڵاتە سەربەخۆیی سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتی تێدا رابگەیەنرایە . دەکرا بە توندوتیژیی شؤڕشگێڕانە ، توندوتیژیی شۆڤێنیستانەو فاشستیانەی دەوڵەتی ناوەندیی لە ناوچە ئازادەکاندا کۆتایی پێبھێنرایە …. ھتد .
ئەمڕۆ کە دەبینین ئەمانە نەکراون و ئەزموونەکەش نموونەیەکی جوانی بەدەستەوە نەداوەو دوای زێتر لە چارەکە سەدەیەک شکستیھێناوە ، ئۆباڵەکەی نەخەینە سەر خەباتی چەکدارانەی شاخ ، بەڵکو سەرکردایەتی حزبەکان بەرپرسیار بکەین ، سەبارەت بە ژیانی رابواردن و خۆشگوزەرانیان لە شارداو ، ساردکردنەوەی خەڵک لە خەباتی شۆڕشگێڕانەو تەرویجکردنی گشتیی ھەڵوێستی ئاشتیانە ( پاسیڤیتی ) و لەبیربردنەوەی سروشتی شۆڕشگێڕانەی پرسی کورد و فەرامۆشکردنی ئامادەباشی ھەمیشەیی بۆ بەرگری لە بوونی نەتەوەیی و ئەو دەستکەوتانەی بە خوێنی رۆڵەکانی جەماوەری گەلەکەمان بەدەستھاتوون .
28 – 11 – 2017

گوتاری رزگاریی نەتەوایەتیی کورد و شێوازەکانی خەبات بۆ بەدیھێنانی ئەڵقەی چوارەم

گوتاری رزگاریی نەتەوایەتیی کورد و شێوازەکانی خەبات بۆ بەدیھێنانی
ئەڵقەی چوارەم
فوئاد قەرەداغی

بیست و شەش ساڵە لە کوردستاندا سیاسەتێکی دووفاقانە پەیڕەودەکرێت ، حزبە دەسەڵاتدارەکان لەلایەک ھێزی چەکداریان ھێشتۆتەوەو پشت بەو ھێزە فەرمانڕەوایەتی و ، سەرکوتی ناڕەزایەتییەکانی خەڵک دەکەن ، لەلایەکیدیکەوە شەووڕۆژ باس لە دیموکراسی و مافی مرۆڤ و ئازادی و کۆمەڵگەی مەدەنی دەکەن ، بۆ ئەم مەبەستەش مۆڵەتی کاری سەدان رێکخراوی مەدەنی ( لە واقیعدا حزبی ) یان داوەو ، وەک کارێکی دیپلۆماتی و وابەستەیی بۆ سەرمایەداریی جیھانگیر ، بواری کاریان بۆ رێکخراوەکانی ( ئێن . جی . ئۆ ) رەخساندووە . بۆ ئەم مەبەستەش ھەموو تواناکانی راگەیاندنیان بەگەڕخستووە. واتە لەلایەک دژ بە ” ئەقڵییەتی شاخ ” دەدوێن و ، بە کردەوەش بەو” ئەقڵییەتە ” وە ، کەبە چەمکی ئەوان شێوازی ” توندوتیژی” یە ، بەرامبەر رەخنەو جووڵانەوە ئیعتیرازیەکانی جەماوەر دەبنەوە ، ( سەرکوتی جەماوەری ناڕازیی سەراکانی ئازادی ) وەک نموونە .
بەرئەنجامی ھەموو جەنگەکان لە مێژوودا ، وێرانکاری و کوشتارو جینۆسایدو گرانی و برسێتی و سەرگەردانی و ئاوارەیی و کێشەکانی ئابووری و کۆمەڵایەتی بووە ، بەتایبەتی بۆ ئەولایەنانەی جەنگەکانیان دۆڕاندووە . لە کوێ و ، لە چ شوێنێکی ئەم جیھانەدا ، جەنگی بێخوێنڕشتن و نەرمونیان بینراوە ؟ ئەوە تایبەتمەندیی جەنگە ، بە جەنگی رزگاریخوازانەی نیشتمانی و جەنگی چینایەتیی کرێکاران و جەماوەری زەحمەتکێشەوە . ئەوە راستییەکی نەشاردراوەیە کە چینە چەوساوەکان ، گەلە ستەمدیدەکان ، دەوڵەتە ژێردەستەکان ، لەئاستی چینە چەوسێنەرەکان و وڵاتانی داگیرکەرو دەوڵەتە گەورەکاندا ، چۆکیان دانەداوەو ، دوای شکست تێھەڵچوونەتەوەو درێژەیان بە خەباتی خۆیان داوە ، لە رابردوو دەرس و پەندیان وەرگرتووەو رێگای ململانێیان گرتۆتەوەبەر بە ململانێی چەکدارانەی پڕاوپڕ لە توندوتیژیی و دەریایەک خوێنەوە ، بۆیە ” جینۆسایدو ئاشبەتاڵ و شکستەکان ” بۆ نائومێدی و خۆبەدەستەوەدان پاساو نین . رێگای مێژوویی سەرکەوتن ، پڕۆسەیەکی پێچاوپێجی ململانێ دەگرێتەبەر و ، دەرئەنجام ئەگەر شکستەکان چەند بارەش ببنەوە سەرکەوتن بەدەستدەھێنن . ئەمە یاسای رەوتی چوونەپێشەوەی خەباتی چین و گەلە ژێردەستەکانە .
ھەڵبەت بیروبۆچوون دەبێت لە ئەزموونەوە سەرچاوە بگرێت ، ئەوە بابەتێکی خۆویست و ئیرادەگەریانە نییە . ئەم ئەزموونە لە مێژووی مرۆڤدا دەبینرێت ، ئەزموونی سەرکەوتن لەڕێی شۆڕشی چەکدارەوە ، ئەزموونی خەباتی ئاشتیانەی مەدەنی ، یان لە قۆناغی بەر لە شۆڕشدا کاریگەر بووە بۆ سازدانی جەماوەرو ئامادەکردنیان بۆ شۆڕش ، یان لە کاتی شۆڕشدا یاریدەدەری کارە شۆڕشگێڕییەکان بووە .
مێژوو ئەوەی سە لماندووە کە چینەکان ، نەتەوەکان ، مرۆڤ وەک پێکھاتەی مرۆڤانەی خۆی ، شەڕەنگێز نەبوون ، لایەنداری ململانێ و بەیەکادانی خوێناوی نەبوون ، ئەوە چینە باڵادەست و دەوڵەتە ستەمکارەکانن چینە ژێردەستەکان و گەلانی ستەمدیدە ناچار بە بەرەنگاری و پەنابردنە بەر توندوتیژیی دەکەن . ئەمە واقیعێکە جەماوەری خەڵکی کوردستان لە مێژووی خۆیدا ، بە کردەوە ، بەسەریدا ھاتووە ، خوێندنەوەی ھەلومەرجی بزووتنەوەی رزگاریخوازانەی کورد لە ھەموو پارچەکانی کوردستاندا ئەم واقیعە دەسەلمێنێت و خەباتی ئاشتیانەی مەدەنی لە ھەلو مەرجی جیھانی و ناوچەیی و ناوخۆییدا ، کەمتر بواری پەیڕەوکردن و سەرکەوتنی ھەیە . واتە تا سەربەخۆیی یان ئەلتەرێکناتیڤەکانی لێی دواین ، دەبێت ھیچ شێوازێکی خەبات فەرامۆش نەکات و کامەیان بە مافەکانی دەگەیەنێت ، بۆ ئەو قۆناخەی تێیدایە ، وەک ئەڵقەی سەرەکی و شێوازی بنەڕەتی بە دەستیەوە بگرێت . بۆ راستی ئەم بۆچوونانەش ، خوێندنەوەیەکی ئاست و مەودای خەباتی گەلی کورد بۆ سەربەخۆیی پێویستە ، بۆ نموونە : لە رۆژھەڵات چ شێوازێکی ئاشتیانە پێویستە ئەڵقەی ناوەندیی تێکۆشان بێت ؟ لە باکوور پەکەکە و حزبەکانیدیکە چ رێگایەکی ئاشتیانەی مەدەنی ھەڵبژێرن بۆ سەربەخۆیی یان بۆ پڕۆژەکەی ئۆجەلان لە پێکھێنانی رۆژھەڵاتی ناوینی دیموکراتدا ؟ لە رۆژئاوا چ شێوازێکی ئاشتیانە ، تورکیاو سیستمی بەعسی سوریا ناچار بە دانپیادانانی مافە نەتەوایەتییەکانی کورد دەکات و کانتۆنەکان دەپارێزێت ؟ لە باشوور بە چ شێوازێکی مەدەنی و ئاشتیانە لانیکەم دۆخەکە دەگەڕێتەوە بۆپێش 16 ی ئۆکتۆبەر ؟ ( ماویەتی )

26 – 11 – 2017

گوتاری رزگاریی نەتەوایەتیی کورد و شێوازەکانی خەبات بۆ بەدیھێنانی ئەڵقەی سێیەم

گوتاری رزگاریی نەتەوایەتیی کورد و شێوازەکانی خەبات بۆ بەدیھێنانی
ئەڵقەی سێیەم
فوئاد قەرەداغی

دووەم : شێوازی چەکداریی
شێوازی چەکداریی بۆ بەدیھێنانی ئامانجە چینایەتی و نەتەوەییەکان ، شێوازێکیدیکەی خەباتەو ، پێشینەیەکی لە مێژووی مرۆڤدا ھەیە . ئەم شێوازە لەسەر بنەمای توندوتیژیی و ململانێ داڕێژراوە .
مێژووی مرۆڤ ، مێژووی ململانێی چینایەتییە ، ململانێی کۆیلەکان و خاوەن کۆیلەکان ، ململانێی کۆیلەکانی زەوی و جووتیاران لەگەڵ دەرەبەگەکاندا ، ململانێی نێوان کرێکاران و سەرمایەداران . رەنگدانەوە یان کاریگەرێتی ئەو ململانێیە مێژووییە لەسەر ململانێی ئایینی و ئایینزایی و نەتەوەیی … ھتد ، مێژووی مرۆڤ پێکدەھێنێت. رایەڵی بەرچاوی پێکەوەگرێدانی ئەو مێژووەش کاری توندوتیژییە . توندوتیژیی چینە باڵادەستەکان دژی چینە بندەستەکان و . کاردانەوەی توندوتیژانەی چینە چەوساوەکانیش دژی چینە چەوسێنەرەکان .
وەرچەرخانە مێژوویەکان و گۆڕانکاریی کۆمەڵگاکانی بەشەرییەت لە پێکھاتەیەکی ئابووری و کۆمەڵایەتییەوە بۆ پێکھاتەیەکی ئابووری و کۆمەڵایەتی پێشکەوتووتر ، ھەمیشە لە رێگەی شۆڕشی کۆمەڵایەتییەوە بووە ، ئامرازی شۆڕشەکانیش توندوتیژیی شۆڕشگێڕانە بووە . ھیچ چینێک لە مێژوود ا بە ئارەزووی خۆی دەستبەرداری دەسەڵات نەبووەو ، ھیچ چینێکیش بۆ وەرگرتنی دەسەڵات فەرموویان لێنەکردووە . ئەم راستییە ، ھەر لەکۆمەڵگەی کۆیلایەتییەوە تا ئەمڕۆی کۆتایی گرێی دووەمی سەدەی بیست و یەکەم ، ھەموو رۆژێک ، بۆ جاری ھەزاران جارە خۆی دەسەلمێنێتەوە ، جووڵانەوەی مێژووش ھەر بەم شێوەیە دەڕواتە پێشەوە تا ئەو سەردەمەی چەوساندنەوەی مرۆڤ بۆ مرۆڤ نامێنێت و ، چینایەتی لەناودەچێت .
لەم ململانێیە چینایەتییەی سەرانسەری مێژوودا ، توندوتیژیی بەھەموو جۆرەکانیەوە سیمای ھەموو سەردەمەکانی نەخشاندووە ، بۆیە مارکس راستی گوتووە کە دەڵێت : ” توندوتیژیی مامانی مێژووە ” .
ھەڵبەت توندوتیژیی چەکدارانە ، لەھەر سەردەمێکدا ، بەپێی ئاستی گەشەکردنی مرۆڤ لە بواری بەرھەمھێناندا ، بەتایبەتی بەرھەمھێنانی چەک ، شێوازەکەی جیاوازی ھەبووە . چینە جیاوازەکان ، بەو چەکانەی بەردەستیان بەرگرییان لە بوونی خۆیان و لەناوبردنی چینە نەیارەکانیان کردووە ، بە جۆرێک مێژووی مرۆڤ ، مێژوویەکی خوێناوییە و ، ململانێی ئاشتیانە یان لەنێوان ” بنەماڵەی یەک چین ” دا بووە ، یان ” دەگمەن ” و ” استثناء ” ێکی مێژوو بووە .
چینەکان ، نەتەوەکان ، ئایینەکان ، خێڵەکان ، دەوڵەتەکان …ھتد ، کاتێک بەرەوڕووی ناکۆکییەکان بوونەتەوە ، کاتێک ململانێکانیان، بە شێوەیەکی ئاشتیانە چارەسەرنەکراون و گەیشتۆتە لوتکە و سیاسەت دەستەوسان بووە لە ئاستیاندا ، بە جەنگ شکاوەتەوەو ، جەنگ سەرەنجامی ململانێکانی یەکلایی کردۆتەوە .
ھەموو شێوازەکانی جەنگ ھەرلە جەنگی شەقام و سەنگەرلێدان لە شەقامەکاندا ، شۆڕش و راپەڕینی کۆیلەکان بۆ بەدەستھێنانی ئازادی ، شۆڕش و راپەڕینی جووتیاران لە کیشوەرە جیاجیاکانی جیھاندا ، راپەڕینی چەکدارانەی خەڵکیی لە شارە جیاجیاکانی جیھاندا ، یاخیبوونی سوپاکان یان بەشێکی سوپاکان ، پەیڕەوکردنی شێوازی تێرۆر وەک ئامراێک بۆ یەکلاییکردنەوەی ناکۆکی و ململانێکان ، جەنگەکانی ناوخۆ ، ئەو جەنگانەی چین و توێژە چینایەتییەکانی وڵاتێک یان نەتەوەیەک یان چەند ئایین وتایەفەی ئایینی لەنێو دەوڵەتێکدا دژ بە یەکدی دەیکەن ، جەنگی داگیرکاریی ، جەنگی جیھانیی وەک ( جەنگی یەکەم و دووەمی جیھانی ) لەسەدەی بیستەمدا ، جەنگە سنووردارەکان لە ناوچەیەک یان لە نێوان دوو دەوڵەت ، راپەڕین و شۆڕشەکانی چینایەتیی کرێکاران و چینە ھاوپەیمانەکانیان ، شۆڕشەکانی رزگاریی نیشتمانی و نەتەوەیی … ھەموو ئەم جەنگانە توندوتیژییان بەکارھێناوەو ، چەک ئامرازی یەکلاییکردنەوەیان بووە ، ئەگەر شێوازێک لە شێوازەکانی خەباتی مەدەنیش بەکارھاتبێت ، ئەوە بۆ پشتگیریی شێوازە سەرەکییەکەو لە خزمەتی سەرخستنی ئەو شێوازەدا بووە .
ئەمە واقیعێکە بزووتنەوەی رزگاریی نەتەوایەتی کورد لێی بەدەرنەبووەو ، تا بەدەستھێنانی مافی ئازادانەی بڕیاردانی چارەنووس ، کە سەربەخۆیی تا مەودایەکی مێژووییدیکە ، ئەلتەرناتیڤێکی ریزی پێشەوەیەتی و ، ئەگەری گواستنەوەی بۆ ئەلتەرناتیڤەکانی دیکەش ھەیە ( بڕوانە ئەڵقەی یەکەمی ئەم وتارە ) . داڕشتنی ستڕاتیژی بزووتنەوەکە بۆ دەیان ساڵی داھاتوو ، لەبەرتیشکی ئەزموونەکانی رابوردوودا ، دەبێتە ئەرک و بەرنامەی بزووتنەوەی رزگاریخوازانەی کوردو بزووتنەوەی کرێکاریی لە کوردستان و عێراقدا ، بەبێ کەرەسە کۆنەکان و ، بەپێچەوانەی ئەو مێژووەی شێوێندراوەو ئەو چارەنووسەی جەماوەری نائومێدکردووە . (ماویەتی)

25 – 11 – 2017

دەربارەی چارەنووسی پرسی رزگاریی نەتەوەیی کورد

دەربارەی چارەنووسی پرسی رزگاریی نەتەوەیی کورد
فوئاد قەرەداغی
دوای بڵاوکردنەوەی کورتە وتارێکم بە ناونیشانی ” دادگای دەستوری عێراق ریفراندۆمی ھەڵوەشاندەوە …
دەبێت بۆ بەدیھێنانی ستڕاتیژی سەربەخۆیی چیی بکەین ؟ ” ، لە کۆی ئەوکۆمێنتانەی لەسەری نوسراون ، ھەست دەکەم پەیامەکەم بە باشی نەگەیشتبێت . لە کاتێکدا باسی ستڕاتیژی سەربەخۆیی دەکەم ، بەشێک لە ھاوڕێیانم باسی ئەمڕۆو دەسەڵاتی شکستخواردوی ھەرێم و ، چارەسەر بۆ ئەو بارودۆخەی ئێستا دەکەن .
لەڕاستیدا ئەوان و جەماوەری خەڵکی ستەمدیدەی کورد ناھەقیان نییە ، چونکە راستەوخۆ باجی کورتبینی ” سەرکردایەتیەکەیان ” دەدەن ، نە ریفراندۆم سەرکەوتنی بەدەستھێنا و ، نە سەربەخۆیی راگەیەندراو ، نە جێوڕێی دەسەڵاتی ھەرێم لە عێراق و ناوچەکەو کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا جێگیربوو .
وتووێژێک کە نیازوایە لەنێوان ھەرێم و بەغدا بکرێت : ناھاوتایە ، براوەو دۆڕاوی تێدایە ، سەرکەوتن و ژێرکەوتن ئاڕاستەی ئەنجامەکانی دەکات ، لایەک زەوی بەدەستھێناوەو لایەکەیدی زەوی لەدەستداوە ، لایەک دەسەڵاتی فراوانبووە و لایەک دەسەڵاتی بەرتەسکراوەتەوەو مەترسی لەدەستدانیشی لەسەرە .
پێشبینی دەکرێت باشووری کوردستان لە ھەرێمێکی عێراقی فیدرالییەوە ، بگەڕێتەوە بۆ ئۆتۆنۆمی یان بۆ حوکمی خۆجێی پارێزگاکان ، تەنانەت ئەگەر ناوی فیدرالیشی لەسەر بمێنێت ، ئەوا بە واقیعی کەوتۆتەوە ژێر سایەو کۆنتڕۆڵی دەوڵەتی ناوەندییەوە .
پرسی سەربەخۆیی ، بە واتا نەتەوەییەکەی ، بۆ سەروبەندی یەکەم جەنگی جیھانیی ( 1914 – 1917 ) دەگەڕێتەوە .
سەرجەمی بزووتنەوەی نەتەوایەتی کورد لە کۆتایی جەنگدا خاوەنی گوتاری سەربەخۆیی بوون . سەربەخۆیی ستڕاتیژی ھەموو ئەو حزب و رێکخراوانە بوو کە لەساڵەکانی کۆتایی دەوڵەتی عوسمانی وسەردەمی جەنگی جیھانیدا پێکھێنران .
ئەم ستڕاتیژە نەتەوەییە ، لە بەرژەوەندی دەوڵەتە ئیمپریالیستەکانی ئەو سەردەمە نەبوو ، بۆیە بە ئاگاداری و پلانی ئەوان ، ئاستی خواستی نەتەوەیی کورد بۆ راسپاردەی ” رەچاوکردنی مافەکانی دانیشتوانی کوردستان ” دابەزێندراو ، لە ھەڵوەشاندنەوەی بەندەکانی پەیماننامەی ( سێڤر ) دەربارەی کوردو، مۆرکردنی پەیماننامەی ( لۆزان ) و ، یەکلایکردنەوەی کێشەی ویلایەتی موصل و ، لکاندنی باشووری کوردستان بەعێراقەوە ، بەرجەستەکرا .
ئەم گوتارە نەتەوەییە ، لە واقیعی سەردەمی دامەزراندنی دەوڵەتی عێراق و لکاندنی بەشێکی کوردستان پێیەوە ، لە ناوەڕاستی بیستەکانی سەدەی پێشوودا ، پێچرایەوەو نەخرایە نێو بەرنامەی زۆربەی حزب و رێکخراوە کوردییەکانی سەدەکەوە .
پرسی کورد لە تەواوی سەدەکەدا بووە خاوەنی گوتاری : مافە رەواکان ، ھەندێک مافی سادە لە سنووری لیوا ( پارێزگا ) کانی کوردستاندا ، سیستمی لامەرکەزی ، ئۆتۆنۆمی ، ئۆتۆنۆمی راستەقینە ، ھەرێمێک لە دەوڵەتی عێراقی فیدراڵدا .
ئەم گوتارە تا راپەڕینی 1991 درێژەیکێشا ، ئیتر لە راپەڕینەوە کۆمەڵێک حزب و رێکخراوی نەتەوەیی بەبەرنامەو گوتاری سەربەخۆییەوە سەریانھەڵدا ، ھەندێکیان پێشتریش ھەبوون وەک ( پاسۆک ) و پێشینەکەی ( کاژیک ) ئەگەرچی ھەلومەرجی کاری سیاسی لە کوردستاندا بواری گەشەکردن و بینینی رۆڵێکی کاریگەریی نەدابوون . لەنێو رێکخراوە چەپەکانیشدا ، حزبی کۆمۆنیستی کرێکاریی کوردستان گوتارو بەرنامەی سەربەخۆیی باشووری کوردستان و جیابوونەوە لە عێراقی راگەیاند .
ھەرچەندە حزبەکانی بزووتنەوەی دەسەڵاتداری کوردایەتی و حزبەکانی سێبەر ، گوتاری فیدرالییان لەبەرنامەی خۆیاندا ھێشتەوە ، بەڵام لەسایەی ھەلومەرجی دوای کەوتنی بەعس ، گوتاری سەربەخۆیی لە فراوانبوونەوەو گەشەکردندا بوو ، تا ئەو رادەیەی حزبەکانی دەسەڵات خۆیان بکەنە خاوەنی و لە توند بوونەوەی گرژییەکانی نێوان بەغداو ھەولێر بیکەنە ئامرازی ھەڕەشەکردن . ریفراندۆمەکەی 25 ئەیلولی 2017 لەسەرێکەوە پەیوەند بووبە جێکەوتنی پرسی سەربەخۆیی لەناو جەماوەردا ، لەگۆشەیەکیدییەوە پڕاکتیکی سیاسەتێک بوو بۆ یەکلاییکردنەوەی ناکۆکییەکانی نێوان ھەرێم و عێراق کە ھیچ پەیوەندییەکی بە مافە نەتەوایەتییەکانی کوردەوە نەبوو .
ئەمڕۆ ریفراندۆم بە واقیعی شکستیھێناوە ،پرۆژەی سەربەخۆیی وەک خەونی سەد ساڵی گەلی ستەمدیدەی کورد لەباربراوە ، ئەوەی لە راپەڕینەوە بەدەستھاتبوو لەدەستدراوە و ، دەسەڵاتی کوردی بەرامبەر حکومەتی ناوەندی ، لە دۆخێکی دژواردایە . بە کورتی بزوتنەوەی رزگاریی نەتەوایەتی کورد ستڕاتیژو گوتاری سەربەخۆیی نەماوەو نەیارەکانی بە پاڵپشتیی ئەمریکاو دەوڵەتانی ناوچەکە دژایەتی دەکەن ، بۆ مەودایەکی مێژوو رێگری لەم مەیلە نەتەوەییە دەکەن . کەواتە دەبێت بزووتنەوەکە ( نەک حزبەکانی گۆڕەپانەکەی کوردستان ) خۆی بنیاتبنێتەوە ، ستڕاتیژێکی نوێ دابڕێژێت ، ئامرازەکانی گەیشتن بەو ستڕاتیژە دیاری بکات ، جا ئەو ستڕاتیژە سەربەخۆیی دەبێت یان ھەر رێگەچارەیەکیدی . لەبەر ئەوە کارەکە پەیوەندیی بە ستڕاتیژەوە ھەیە ، کارێکی درێژخایان دەبێت ، کاری تێکۆشەرانی ئەمڕۆو نەوەی ئایندە دەبێت و ، بەپێی ھەلومەرجی جیھانی و واقیعی بزووتنەوەکەو ئاست و چۆنیەتی رابەرایەتی ، پرسەکە دەچێتە پێشەوە تا ئازادی تەواوو بەدەستھێنانی ھەموو مافەکان .
ئەم پڕۆسەیە ، پێویستی بەکارێکی ھەرەوەزییە ، خۆکۆکردنەوەی دەوێت ، سەرکردایەتی شیاوو کارامەش رۆڵێکی گەورەو کاریگەریی تێدا دەبینێت .
21 – 11 – 2017

دادگای دەستوری عێراق ریفراندۆمی ھەڵوەشاندەوە …دەبێت بۆ بەدیھێنانی ستڕاتیژی سەربەخۆیی چیی بکەین ؟

دادگای دەستوری عێراق ریفراندۆمی ھەڵوەشاندەوە …
دەبێت بۆ بەدیھێنانی ستڕاتیژی سەربەخۆیی چیی بکەین ؟
فوئاد قەرەداغی

دوای سەد ساڵ لە خەباتی بێوچانی گەلی ستەمدیدەی کورد لەپێناوی سەربەخۆیی کوردستاندا ، دوای دەنگدانی خەڵکی باشووری کوردستان بە رێژەی ” 92 % ” بۆ سەربەخۆیی لە ریفراندۆمەکەی بارزانیدا ، دادگای دەستوریی عێراق ، ریفراندۆم و ئەنجامەکەی ھەڵوەشاندەوەو بە ” نادەستوریی ” لە قەڵەم دا . دە سەڵاتدارانی ھەرێمیش بڕیارەکەیان قبووڵکردو ، گەڕانەوە بۆ سەلماندنی ” یەکپارچەیی خاکی عێراق ” .
ئەمڕۆ قۆناخێکی ” نوێ ” ی تێکۆشانی بزووتنەوەی نەتەوایەتی دەستپێدەکات . ئەگەر دیسان سەربەخۆیی بکرێتەوە ستڕاتیژ ، ئایا بە چ شێوازێک ، خەبات بۆ بەدیھێنانی دەکەن ؟ زۆربەی سیاسی و رۆشنبیرو نووسەران دەڵێن بە خەباتی مەدەنی ، خەباتی ئاشتیانە .
ئەگەر ئەو ستڕاتیژە بگیرێتەبەر ، سەرەتا دەبێت لەم بڕیارەی دادگاوە دەستپێبکەن ، کار بۆ ھەڵوەشاندنەوەی بکەن . تا بتوانن ئازادانە لە بڕیاردانی مافی چارەنووس و سەربەخۆیی بدوێن . لێرەدا چەند رێگەیەکی مەدەنی ئاشتیانە بەیان دەکەم ، چاوەڕوانی ھزرو قەلەم و لێکدانەوەی ھاوڕێیانم دەکەم ، ئەم شێوازانە چەندە کاریگەر دەبن و ئەم پرسە نەتەوایەتییە بە کوێ دەگەیەنن ؟
خەباتی پەڕلەمانی .
مانگرتنی سیاسی .
خۆنیشاندان .
پەناگیریی .
ئەکتیڤکردنی کەناڵەکان راگەیاندنی کوردی .
کۆڕو کۆبوونەوەی گشتی
پەرەپێدانی چالاکیی رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی
ھەر شێوازێکیدی خەبات ، دوور لە کاری توندوتیژیی و بەکارھێنانی چەک .
20 – 11 – 2017

گوتاری رزگاریی نەتەوایەتیی کورد و شێوازەکانی خەبات بۆ بەدیھێنانی ( ئەڵقەی دووەم )

گوتاری رزگاریی نەتەوایەتیی کورد و شێوازەکانی خەبات بۆ بەدیھێنانی
ئەڵقەی دووەم
فوئاد قەرەداغی

بزووتنەوەی رزگاریی نەتەوایەتی و بزووتنەوە چینایەتییەکانی کرێکاران و زەحمەتکێشان لە رەوتی خەباتی خۆیاندا ، دەبێت پەنا بۆ چەند شێوازی تێکۆشان ببەن ، لەنێویشیاندا ، شێوازێک سەرەکی دەبێت و ھەموو شێوازەکانیدی کۆمەك بە چوونەپێشەوەی ئەوشێوازە دەکەن .
پەیڕەوکردنی شێوازێک ، کارێکی رەھا نییە . دەشێت بەپێی ھەلومەرجی بزووتنەوەکە گۆڕانکاریی بەسەردا بێت.
بزووتنەوە سیاسییەکان ، بۆ بەدیھێنانی بەرنامەکانیان ، دەبێت وەڵامی پرسیارێک سەبارەت بە شێوازی تێکۆشانیان بدەنەوە . دەبێت شێوەی تێکۆشانیان بۆ ئەو قۆناخە دیاریبکەن . چونکە سەرکەوتنیان بە ھێڵی سیاسی و شێوازی گونجاوی خەباتیان لەو قۆناخەدا بەندە .
داڕشتنی ستڕاتیژو تاکتیکی قۆناخێکی دیاریکراوی خەبات بۆ بزووتنەوە سیاسییەکان بە ئەلف و بێی کاری سیاسی دەژمێردرێت ، ھەروەھا دیاریکردنی شێوازی بردنەپێشەوەی ھەریەک لە تاکتیکەکان بۆ گەیشتن بە ئامانجی ستڕاتیژیی بزووتنەوەکە ، رۆڵی یەکلاییکردنەوەی سەرکەوتن و سەرنەکەوتن دەبینێت ، دیارە لەم رووەوە ، دەبێت ھەلومەرجە ناوخۆیی و ھەرێمی و جیھانییەکە و چۆنایەتی مامەڵەکردنیان رەچاوبکرێت . ئەم رەچاوکردنەش پەیوەندیی بە خوێندنەوەی ململانێکانەوە ھەیە ، بەتایبەتی دوو لایەنی سەرەکیی ململانێکە ، کە لە گشتێتی خۆیدا بەلایەنی چەوساوەو چەوسێنەر دیاریدەکرێت و ، بۆ ھەر حاڵەتێکیش بەجیا لایەنەکانی ململانێ و ناکۆکی دەستنیشان دەکرێن ؛ بۆنموونە لە شۆڕشی دیموکراتی نیشتمانیدا : لایەنەکانی دەرەبەگی و بۆرژوا کۆمپرادۆر ، یان بۆرژوا بێرۆکرات و ، ئەو دەوڵەتە ئیمپریالیستییە ، یان داگیرکەرەی لە پشت ئەو دوو چینەوەیە ؛ لەشۆڕشی سۆسیالیستیشدا : لایەنی کارو سەرمایە ، واتە ململانێی کرێکاران و سەرمایەداران و ، ھێزە ھاوپەیمانەکانی شۆڕش و ھێزە نەیارەکانی .
بزووتنەوە سیاسییەکان ، بە گشتی ، بۆیەکلاییکردنەوەی ململانێکانیان ، بەپێی ھەلو مەرجی بزووتنەوەکانیان ، دەست بۆ شێوازەکانی خەباتی ئاشتیانەی مەدەنی و شێوازی توندوتیژیی لەڕیی خەباتی چەکداری ( راپەڕینی چەکدارانە ، جەنگی گەل ) دەبەن و ، ئاڕاستەی ستڕاتیژو تاکتیکی بزووتنەوەکەیانی پێدەکەن ، بەم شێوازانە :
یەکەم : شێوازی مەدەنی
لە نێو شێوازە مەدەنییەکاندا دەتوانین دەیانیان لێدەستنیشان بکەین . لێرەدا ئاماژە بەو شێوازانە دەکەین کە لە ئاستێکی جیھانیدا باون و ، زۆرینەیەکی حزب و رێکخراوەکانی جیھان ، وەک شێوازی سەرەکی کارکردنیان پێڕەوی دەکەن و ، لە پاڵیاندا چەند شێوازێکی یارمەتیدەریش بەکار دەھێنن :
1 ) خەباتی ئاشتیانەی پەڕلەمانی ، خەباتی سەر سەندووقەکان دەنگدان و پێشبڕکێی حزبی و ” دەستاودەستکردنی دەسەڵات ” .
2 ) مانگرتن شێوازێکیدیکەی خەباتی ئاشتیانەی مەدەنییە . ئەم شێوازە چەند جۆری ھەیە ، ھەریەکەیان بۆ بەدیھێنانی مەبەستێک پێڕەودەکرێت . لەوانە : ( مانگرتنی گشتی ، مانگرتنی سیاسیی جەماوەری ، مانگرتنی دانیشتن و بەجێنەھێشتنی شوێنی کار ” پەناگیریی ” ، مانگرتنی ئابووری لەشێوەی بایکۆتی ئابووریدا ، مانگرتن لە خواردن ، مانگرتنی کرێکاران لەکار ، دەستبەسەرداگرتنی کارگەکان ، مانگرتنی مامۆستایان و خوێندکاران لە خوێندن و دەوامی خوێندنگەکان و زانکۆکان ، ھاریکارینەکردنی دەزگا حکومەتییەکان و ھەوڵدان بۆ پووچەڵکردنەوەی پلانەکانیان ) .
3 ) رێپێوان و خۆنیشاندان وەک شێوازی دەربڕینی ناڕەزایەتی و بەدەستھێنانی داواکارییە جەماوەرییەکان و ، بەرپەرچدانەوەی پێشێلکردنی مافە سیاسی و ئابووری و مەدەنییەکان .
4 ) کاری جەماوەری وەک : ( کارکردن لە بزووتنەوەی سەندیکایی جیاجیادا ھەر لە سەندیکای کرێکارانەوە تا سەندیکاکانی پیشەوەران ، کارکردن لە یانە جیاجیاکان و رێکخراووکۆمەڵە رۆشنبیریی و ئەدەبی و پەروەردەییەکان و ، بەشداریی کۆڕو کۆبوونەوە جەماوەرییەکان لە کارگەکان و گەڕەکە شەعبییەکان و گوندەکان بەگشتی و گوندە دوورەکان بە تایبەتی ) .
5 ) پروپاگەندەی بەردەوام وەک ئامرازی پڕۆسەی ھاندان و رێکخستنی جەماوەر . ھاندانی رۆژانە لە نێو خەڵکدا ، لەنێو بزووتنەوەو چالاکیی یەکبینەی جەماوەردا ، واژۆ کۆکردنەوەو بەرزکردنەوەی یاداشت و سکاڵانامە دەربارەی داواکاری و داخوازییە ھەنووکەییەکانی جەماوەرو ، بەکارھێنانی رۆژنامەو بڵاوکراوەو دروشم و لافیتەی سەر دیوار و شەقامەکان ، بەستنی ئەڵقەکانی ھوشیارکردنەوەو کۆنگرەی تایبەت بە پرسە جیاجیاکان .
6 ) شێوازی دایەلۆگ و پۆلیمیک و گفتوگۆو دانوستان . پەیوەندی پێویست بۆ ئەو مەبەستەو ، پاراستنی سەربەخۆیی کارو بڕیاردان .
وەک لە شوێنێکیدیدا ئاماژەم بۆ کرد ، دەشێت ھەموو ئەم شێوازانە لە قۆناخێکدا ، یان لەبەرامبەر بارودۆخێکدا ، یان بۆ ھەماھەنگی شێوازێک یان چەند شێوازێکیدیدا بەکاربھێنرێت و سوودیان لێوەربگیرێت .بەڵام ئایا لە ئاستی پرسی نەتەوایەتی گەلێکدا ، یان لە ئاستی پرسی وەرگرتنی دەسەڵاتی سیاسییەوە لەلایەن چینی کرێکارەوە ، واتە پرسی شۆڕش بۆ سەربەخۆیی گەلێک و پرسی شۆڕشی کۆمەڵایەتی پڕۆلیتاریا ، چەندە شێوازەکانی خەباتی مەدەنی دەتوانن ببنە شێوازی سەرەکی و ، تا چ رادەیەک لەگەڵ دڕندەیی وشەڕەنگێزی و بێمۆڕاڵیی دوژمناندا دێنەوە ؟ ئەوە لە وتاری داھاتوودا ھەوڵدەدەین تاووتوێی بکەین . ( ماویەتی )

14 – 11 – 2017

گوتاری رزگاریی نەتەوایەتیی کورد و شێوازەکانی خەبات بۆ بەدیھێنانی ( ئەڵقەی یەکەم )

گوتاری رزگاریی نەتەوایەتیی کورد و شێوازەکانی خەبات بۆ بەدیھێنانی ( ئەڵقەی یەکەم )

فوئاد قەرەداغی

گوتاری رزگاریی نەتەوایەتی ، گوتاری سەربەخۆییە . گوتاری پێکھێنانی دەوڵەتە . گوتارێکە بەرنامەی بۆرژوازییەتی نەتەوە بەرجەستەدەکات . ناوەرۆکێکی دیموکراتی و نیشتمانیی ھەیە .
بەدیھێنانی ئەم ناوەرۆکە بەشێکە لە ئەرکەکانی شۆڕشی دیموکراتیی بۆرژوازی ، ئەرکی مێژوویی بۆرژوازییەتە خەبات بۆ بەدەستھێنانی بکات ، سیاسەت و ئابووری و کەڵچەری ئەم شۆڕشەو ، دەوڵەتێک کە لێیدەڕسکێت ، لە بەرژەوەندییەکانی بۆرژوازییەتەوە سەرچاوە دەگرێت . ئەمە واقیعی شۆڕشی رزگاریی نیشتمانی و نەتەوەیی بوو لە جیھاندا ، ھەر لەسەردەمی شؤڕشی گەورەی بۆرژوازیی فەڕەنساوە تا سەرەتای سەدەی بیستەم و گەشەکردنی خەباتی کۆمۆنیستیی بۆلشەویکەکانی روسیا و بەرپاکردنی شۆڕشی سۆسیالیستی ئۆکتۆبەر. ئیدی شۆڕشی رزگاریی نیشتمانی و نەتەوەیی بووە بەشێکی شۆڕشی جیھانیی سۆسیالیزم و ، بە پشتیوانیی دەوڵەتی سۆسیالیستی کرێکاران ، جێوڕێی خۆی لە بەرەنگاربوونەوەی سیستمی ئیمپریالیستیی جیھانیدا گرت . بەم پێیە بەرنامەی ئەم شۆڕشە بووە بەشێک لە بەرنامەی دیموکراتیی حزبە کۆمۆنیستییەکانی جیھان .
گوتاری رزگاریی نەتەوایەتیی کورد لە باشووری کوردستاندا ، لەم قۆناخەدا نسکۆیەکی کاتیی بەسەرداھاتووە . ئەم گوتارە پێویستیی بە داڕشتنەوە ھەیە . دەبێت لەبەرتیشکی ئەزموونەکانی مێژووی بزووتنەوەکەدا ، بەتایبەتی ئەزموونی چارەکە سەدەی رابردوو ، ستڕاتیژو تاکتیکی دیاریبکرێت و بەرچاوڕوونییەک لە رەوتی ئایندەیدا ھەبێت .
ئەمڕۆ ئەم بزووتنەوەیە چەند ئەلتەرناتیڤێکی لەپێشە ، دەشێت دوای لێکۆڵینەوەی ھەلومەرجی ( خۆیی و بابەتی ) ی بزووتنەوەکەو واقیعەکەی لەسەر ئاستی عێراق و ناوچەکەو جیھان ، ئەلتەرناتیڤێکیان بڕیاربدات . لێرەدا ئاماژە بە ھەندێکیان دەکەین .
1 – ئەلتەرناتیڤی سەربەخۆیی ، وەک گوتاری مێژوویی خەباتی نەتەوەیی .
2 – ئەڵتەرناتیڤی کۆنفیدراڵی .
3 – ئەلتەرناتیڤی یەک گوتاری نەتەوەیی یەکگرتوو بۆ رزگاریی لە ھەموو بەشەکانی کوردستاندا .
4 – ئەلتەرناتیڤی یەکێتی خەبات لەگەڵ کرێکاران و رەنجدەرانی ئەو نەتەوانەی لە سنووری دەوڵەتێکدا پێکەوە دەژین ، بۆ بەرپاکردنی شۆڕشی سۆسیالیستی و دامەزراندنی دەوڵەتی سۆسیالیستیی و ، بەدەستھێنانی مافی بڕیاردانی چارەنووس . بەدەستھێنانی ئەم مافە دوو بڕیار دەستەبەر دەکات ، دەکرێت راپرسی بۆ ھەڵبژاردنی یەکێکیان بکرێت :
أ – جیابوونەوەو سەربەخۆیی .
ب – یەکگرتنی ئارەزوومەندانە لە سایەی سیستمی سۆسیالیستیدا . ( ماویەتی )

12 – 11 – 2017

تێپەڕاندنی شکست بە ئەلتەرناتیڤی نوێ

تێپەڕاندنی شکست بە ئەلتەرناتیڤی نوێ
فوئاد قەرەداغی
ئامانجی ئەم نووسینە وەکو نووسینی پێشتر ” شکستەکەی کەرکوک و ناوچە جێناکۆکەکان …. جەختبوونەوەی چەند راستییەک ” بەرچاوڕوونییە بۆ کۆی ئەو ھەلومەرجەی بارودۆخی فەرمانڕەوایی ھەرێمی دوچاری شکست کرد ، بەنیازی گەیشتن بەچەند ئەلتەرناتیڤ و ، داڕشتنەوەی ستڕاتیژی بزووتنەوەی رزگاریخوازانەی کورد ، واتە ئامانج دانانی چارەسەرێکی ھەنووکەیی نییە بۆ بارودۆخە گڕسەندووەکەی نێوان ھەرێم و بەغدا ، کە دەشێت ئالییەتێکی گونجاو بۆ بەرژەوەندیی بۆرژوازییەتی عێراقی ، ماڵی ھەردوولایان بۆ مەودایەکی مێژووییدیکە رێکبخاتەوە . کردنەوەی دەرگایەکیشە بەڕووی خەمخۆرانی بزووتنەوەکەدا بۆ تاووتوێکردنی دواڕۆژێک کە ژیانی خەڵکی ستەمدیدەی کوردی پێوە بەستراوەتەوە .
ئەگەر ئەوە بسەلمێنین : ” ھەرێم ” لە ئاستەنگێکی سەرتاپاگیردایە ، ئەگەر باوەڕ بە پرنسیپی گۆڕانکاریی لە ستڕاتیژو تاکتیکی بزووتنەوەی نەتەوایەتی کورددا ھەبێت ، ئەوا دەبێت رابردووی بەر لە 16 ی ئۆکتۆبەری 2017 ، تەنھا وەک دەرس و پەند بھێڵرێتەوەو ، کار بۆ ھێنانە کایەی ئەڵتەرناتیڤی گونجاو بۆ ئەم قۆناخە نوێیەی بزووتنەوەکە بکرێت . بۆ ئەوەی ھەڵەکانی رابردووش نەکرێنەوە ، دەبێت دەست لەسەر ئەو بوارانە دابنرێت کە گۆڕانکاریی پێویستە . دەبێت پێش داڕشتنەوەی ستڕاتیژو تاکتیکی بزووتنەوەکە واقیعی ئەو بوارانە بناسرێت ، بێ بەزەییانە بەر رەخنە بدرێن . لێرەدا چەند لایەنێکی ئەو واقیعە دەخەینەڕوو بەھیوای ئەوەی ھەریەکە لەلای خۆیەوە بەشداریی تێدا بکات و ، لەلایەک بابەتەکە دەوڵەمەند بکەن و ، لەلایەکیدییەوە سەرەنجامێکی ھاوتا بە قۆناخە نوێیەکە ، سەر رێڕەوی داھاتووی بزووتنەوەکە بخەن .
1 ) گوتاری نەتەوەیی
ھەر لە کۆتایی یەکەم جەنگی جیھانی و ، دواتر لکاندنی باشووری کوردستان بە عێراقەوە ، چەندین جار گوتاری نەتەوەیی لەم بەشەی کوردستاندا ئاڵوگۆڕی بەسەردا ھاتووە . پرسی کورد لەم بەشەی کوردستاندا چوونەپێشەوەو پاشەکشەو بەدواداھاتنی بەسەردا ھاتووە ، ھەر ماوەیەک لەو مێژووەدا چارەسەرێکی بۆ دانراوە ، ھەر لە دانپێدانانی ” مافە رەواکان ” وە تا : ( لامەرکەزی و حوکمی خۆجێیی پارێزگاکان ، ئۆتۆنۆمی ، ئۆتۆنۆمی راستەقینە ، فیدراڵی ، سەربەخۆیی ) .
سەربەخۆیی ، وەک مافی ھەر نەتەوەیەک ، دواچارەسەری بزووتنەوە نەتەوەییەکە بوو بۆ پرسی کورد ، بەڵام بەرەوڕووی رەتکردنەوەی عێراق و وڵاتانی دراوسێ و دەوڵەتە گەورەکانی جیھان بووەوەو ، بۆ لەشکرکێشیی عێراق بووە بیانوو ، ئەنجامیش شکستەکەی کەرکوک و لەدەستدانی ناوچە جێناکۆکەکان و فڕۆکەخانەکان و خاڵە سنوورییەکان و … ھتد ، بوو . ئێستا زەمینە بۆ حوکمی ” سەربەخۆ ” ی ھەر پارێزگایەک بەجیا خۆشدەکرێت ، واتە دوای نزیکەی سەدەیەک لە لکاندنی باشووری کوردستان بە عێراقەوە ھێنراوینەتەوە خاڵی سفر . ئایا دەبێت چ ئەڵتەرناتیڤێک بۆ پرسی کوردو خەباتی لەمەودوای خەڵکی ستەمدیدەی کورد دابنرێت ؟ ئەوە پرسیاری یەکەم و ھەرە گرنگی ئەمڕۆیە کە دەبێت داڕشتنەوەی ستڕاتیژی بزووتنەوەکە وەڵامی بداتەوە .
2 ) حیزبایەتی
بەحیزبیکردنی کۆمەڵگەی باشووری کوردستان ، یەکێکە لە دیاردە سەرنجڕاکێشەکان . لە کۆمەڵگەیەکی چەند ملیۆنیدا دەیان حیزب و رێکخراوی سیاسی ھەیە .
ئەم حیزبانە ئاستی جیاجیان ھەیە . حیزبێکیان دەسەڵاتدارو باڵادەست و خاوەن ھێزی چەکدار لەگەڵ شەریکێکی ” دۆست و نەیار ” دەسەڵاتدار لە ناوچەیەکی فراوانداو خاوەنی ھێزی چەکدار . حیزبێکیدی خاوەن بنکەیەکی جەماوەری و پێگەیەکی بەھێزی پەڕلەمانی ، بەڵام بێ ھێزی چەکدار . چەند حیزبێکی ئیسلامی بەھێز لەڕووی پایەی کۆمەڵایەتییەوە . چەند حیزب و رێکخراوی ” شیوعی ” و کۆمۆنیستی ، لەگەڵ دەیان حیزب و رێکخراوی سێبەری حیزبە دەسەڵاتدارەکان .
ئەم حیزبانە ، بەدەسەڵاتدارو بێ دەسەڵاتیانەوە ، لەماوەی 26 ساڵی حوکمی فیدراڵیدا دەستکەوتێکی بەرچاویان بۆ پرسی کوردو جەماوەرەکەی نەبوو . بە پێچەوانەوە ، رۆژ لەدوای رۆژ ، قەیران لەسەر قەیران کەڵەکە دەبێت و کوردەواری ھاتۆتە سەر رۆخی ھەرەسێکی سیاسی – ئابووری – کۆمەڵایەتی و رۆشنبیریی ، … ھتد .
ھەڵبەت ھەریەکە لە حیزبەکان بەرنامەی پەسەندکراوی کۆنگرەکانی خۆیان ھەیە ، بەڵام لە پڕاکتیکدا دەستەوسانن و ، بەرنامەکانیان وەک خۆی ماوەتەوەو ، تەنانەت لە ژیانی نێوخۆی حیزبایەتیشدا پێڕەو ناکرێن . ئەم حیزبانە لەگەڵ سەرنەکەوتنی ریفراندۆم و گەیشتنی سوپای عێراق و مێلیشیای حەشدی شەعبی بە دواخاڵی ناوچە جێناکۆکەکان ، ئیتر بەرنامەو پڕۆژەی سیاسییان لە حوکمی ھەڵوەشاوەدایەو ، پاساوێک بۆ بەردەوامییان نەماوەتەوە .
ئێستاو بۆ دواڕؤژی گەشەکردنی کۆمەڵایەتی بە گشتی و ، پرسی کورد بە تایبەتی ، ئەڵتەرناتیڤی ئەم حیزبانە چیە ؟ ” بژار ” بوونیانە ؟ گۆڕان و گەشەپێدانی بەرنامەو سیاسەتەکانیانە ؟ یان ھەڵوەشانەوەو پێکھێنانی رێکخستنی شێوە نوێیە بەپێی ئەرکی ئەو قۆناخەی لە ئەمڕۆوە دەستپێدەکات ؟ ئەوە دووەم پرسیاری بەردەمی ستڕاتیژی پرسی نەتەوایەتییە ، دەبێت وەڵام وەرگرێتەوە .
3 ) ھێزی چەکدار
نیو سەدە زێترە کوردستان ھێزی چەکداری خۆی ھەیە . ناوی ئەم ھێزە چەند جارێک گۆڕانی بەسەردا ھاتووە ، بەڵام ناوی ھێزی پێشمەرگەی پێبڕاوەو لەمێژووی بزووتنەوەکەدا ئەم ناوە جێگیر بووە .
ئەم ھێزە لەسەرەتادا ، تەنانەت تا راپەرینی 1991 خاوەنی چەکی سووک بوو . لەو سەرەتایەدا بڕنەوو یانزەتیریان بەکاردەھێنا . بەو چەکانەوە بەرامبەر تۆپ و تانک و فڕۆکە جەنگییەکان دەجەنگان ، دواتریش توانییان کڵاشینکۆف و سیمۆنۆف بەدەستبێنن . لە قۆناخێکیدیکەدا نارنجۆک و ئاڕبیجییان بۆ ھێرشکردنە سەر سەربازگە پڕ چەک و تفاقە سەربازییەکان بەکاردەھێنا . واتە ئاستی چەکەکانیان وەک خۆی نەمایەوە ، رۆژبەڕۆژ پشتیان بەچەکی نوێتر دەبەست و ، ھەر بەو چەکە سادانە پانتاییەکی بەرینی باشووری کوردستان ئازادکراو ، کەوتە ژێر قەڵەمڕەوی ئەو ھێزەوە . ئەمجارە کە شکستیانھێنا ، خاوەنی چەکی قورس بوون ، بەڵام شەوورۆژێک بەرگرییان بۆ کرا .
گەلی کورد لە مێژووی خۆیدا گەلێکی شەڕخواز نەبووە بەڵام ھەمیشە ناچارکراوە دەستبداتە چەک بۆ بەرگری لە بوونی خۆی . چەک و جوگرافیا ھەمیشە پاڵپشت و پشتیوانی کورد بوون و لە توانەوە پاراستویانە . ئەمە راستییەکی حاشاھەڵنەگری مێژووی کوردە دەبێت ئەمڕۆش لەبەرچاو بگیرێت ، ئەگینا لە نێو سیاسەتی بێ مۆڕالی داگیرکاری و چاوچنۆکیی نەیارەکانی ئازادیی گەلەکەماندا ، دەبینە پۆڕی خوراو .
شیوازی جەنگی ھێزەکانی بەرگری لە کوردستاندا ، تا سەردەمی راپەڕین ، جەنگی پارتیزانی بوو . دەستەی پچوک پچوک و سوکەڵە ، جووڵان و مانۆڕی خێراو ، دەستوەشاندنی لەناکاوو خۆشاردنەوەی دەمودەست بوو . شێوەی رێکخستنی سەربازییانەیان بۆ ئەمجۆرە جەنگە گونجاو بوو . بەڵام لەدوای راپەڕینەوە شێوازی رێکخستنیان گؤڕاو لە شێوەی سوپایەکی نیزامیدا رێکخران و راھێنانیان پێکرا ، توانییان بەر بە ھێرشەکانی داعش بگرن . ئەم ھێزە رێکخراوە بەو چەکانەوە کە داعشیان پێ بەزاندبوو ، لە بەرامبەر ھێرشەکانی 16 ی ئۆکتۆبەر و رۆژانی دواییدا ، خۆیان رانەگرت ، بۆیە کشانەوەو ئەو ناوچانەیان چۆڵکرد .
ئێستا ئەڵتەرناتیڤی ئەم ھێزە چییە ؟ رۆڵی چیی دەبێت ؟ چۆن موتمانە بەخۆی پەیدا دەکاتەوە ، لە ستڕاتیژیی نوێی بزووتنەوەی رزگاریخوازانەی کورددا چ جێوڕێیەکی دەبێت ؟ بە سەربەخۆیی دەھێڵرێتەوە ، یان دەبێتە بەشێک لە ھێزی بەرگریی عێراقی ، یان ھەڵدەوەشێنرێتەوە ؟ ئەمە پرسیارێکیدییەو چاوەڕوانیی وەڵام دەکات .
4 ) رێکخراوەکان
لە کوردستانی ئەمڕۆدا سەدان رێکخراو ھەیە . نەقابەکان ، یەکێتییە پیشەییەکان ، رێکخراوە جەماوەرییەکان ، رێکخراوەکانی ( ئێن. جی . ئۆ ) … ھتد . ئەم رێکخراوانە لەسایەی حیزبەکاندا ، بەتایبەتی حیزبە دەسەڵاتدارەکان ، بوونیان ھەیە . ھەر رێکخراوە سەر بە حیزبێکە ، لە چوارچێوەی ئەجندای حیزبەکانیاندا کاردەکەن . کارکردنی قۆرخکارانەی حیزبەکانیان ، یان ھاوپەیمانییان ، راستەوخۆ کاریگەریی لەسەر شێوازو ئاڕاستەی کاریان ھەیە . بەشێکی بەرچاویان لە” ھاوپەیمانێتی ” ، یان لە بەشداربوونی کاری رێکخراوەیی حیزبە دەسەڵاتدارەکاندا ھەن و ، لە بازنەی بەرنامە رێکخراوەییەکەی ئەواندا ھەڵدەسووڕێن .
ئەو رێکخستنانەی لە شێوەی : ( نەقابە ، یەکیتیی پیشەیی ، رێکخراوی ” جەماوەری ” و رێکخراوی ئێن جی ئۆ ) ھەن ، بۆ فراوانبوونەوەی پێگەو بنکەی حیزبەکان پێکھاتوون ، واتە مەبەستی سەرەکی لێیان بۆ جەماوەریبوونەوەی حیزبەکانە ، بەڵام لە واقیعی ئەمڕۆی کوردستاندا ، کاریگەرێتییان نییە ، خۆیان جەماوەری نین تا حیزبەکان جەماوەریبکەنەوە . کورت و پوخت سیستمی کاری رێکخراوەیی سست و بێگیانەو رۆڵێکی لە بەدیھێنانی ئامانجی جەماوەرەکەی خۆیاندا نییە ، بۆیە ئەوەی پێیدەگوترێ ” کۆمەڵگەی مەدەنی ” کارێکی رووکەشی بێ ناوەرۆکێکی ئیجابییە لە ژیانی کۆمەڵگەدا .
لە ستڕاتیژیی نوێی بزووتنەوەی رزگاریی نەتەوایەتیدا ، رێکخراوە ” جەماوەرییەکان ” ، رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی ، چ رۆڵێکیان دەبێت و لەسەر چ بنەمایەک پێکدەھێنرێنەوە ؟ وەکو ئێستا بەرگێکی حیزبی دەپۆشن ؟ یان دەبنە رێکخراوی راستینەی جەماوەری و لەنێو جەماوەرەکەیانەوە دوور لە دەستێوەردانی حیزبی ھەڵدەبژێردرێن ؟ ئەمەش پرسیارێکیدییە ، دەبێت ئەڵتەرناتیڤی نوێی کاری رێخراوەیی راشکاوانە وەڵامیبداتەوەو لە ستڕاتیژیی نوێدا جێیەکی بۆ بکرێتەوە .
5 ) دیارە ئەو خاڵانە زۆرن کە ستڕاتیژیی ئایندەی بزووتنەوەی نەتەوایەتی دەستی گۆڕانکارییان لێبدا . من گومانم ھەیە بتوانێت ئەو ھەنگاوە بنێت . جێوڕێی چینایەتی بزووتنەوەکە بۆ خۆی رێگری ئەو گۆڕانکارییەیە . لەگەڵ ئەوەشدا ، لەم دەستپێکی قۆناغە نوێیەدا بەو پەڕی پەرۆشییەوە چاوەڕوانی یەکلاییکردنەوەی ئەو خاڵانەی سەرەوەو ، ئەم چەند پرسەیدی دەکەین :
أ – پرسی سیستمی پەڕلەمانی . لەسەری بەردەوام دەبن یان ئەڵتەرناتیڤێکی نوێی بۆ دادەنێن ؟
ب – وابەستەیی بۆ دەوڵەتەکانی دراوسێی عێراق ، بەتایبەتی ئێران و تورکیاو عەرەبستانی سعودی و میرنشینەکانی خەلیج و مەیلی دۆستایەتیکردنی ئیسرائیل . لەسەری بەردەوام دەبن یان سنورێکی بۆ دادەنێن ؟
ج – وابەستەیی بۆ ئیمپریالیزمی ئەمریکاو ، خۆگرێدان بە ستڕاتیژو ئەجنداکانی ئەوەوە لە ناوچەکەدا .
د – پەیوەندیی دۆستانە بە عەرەب و تورک و فارس و گەلانی ناوچەکەو جیھان و ھێزە پێشکەوتنخوازەکانیان ، داڕشتنەوەی رێڕەوی خەباتی ئایند ەی بزووتنەوەکە لەسەر ئەو بنچینەیە و تێکۆشانی ناوکۆیی بۆ گۆڕانکاریی دیموکراسی و سۆسیالیستی لەو وڵاتانەی بەسەریاندا دابەشکراوین .
ئەم بارودۆخەی ئێستا ، گۆڕانکاریی ستڕاتیژو تاکتیکی سیاسی دەوێت ، دواڕۆژی پرسی کورد لەسەر دروستیی ھەنگاوەکان و روونیی ھەڵوێستەکان و ھوشیاریی ھەمە لایەنە راوەستاوە . ئایا لەو ئاستەی بەرپرسیارییەتەداین ؟ ھەڵبەت بە کردەوە لە ئایندەیەکی نزیکدا وەڵام وەردەگرینەوە .
10 – 11 – 2017

شکستەکەی کەرکوک و ناوچە جێناکۆکەکان …. جەختبوونەوەی چەند راستییەک

شکستەکەی کەرکوک و ناوچە جێناکۆکەکان ….
جەختبوونەوەی چەند راستییەک
فوئاد قەرەداغی
دوای دەرچوونی ئەنجامی راپرسییەکەی 25 ی ئەیلول و دەنگدانی رێژەیەکی گەورەی ھاووڵاتیانی باشووری کوردستان بۆسەربەخۆیی ، پەیوەندییەکانی نێوان ھەرێم و بەغدا گرژی تێکەوت . رۆژبەرۆژ ناکۆکییەکانیان بەرەوژوور ھەڵکشا ، تا لە 16 ی ئۆکتۆبەردا تەقییەوەو ئاکامەکەی بە فەشەلی مەبەستەکانی ریفراندۆم و لەدەستدانی کەرکوک و ھەموو ناوچە جێناکۆکەکان کۆتاییھات . بەم پێیە پرسی رەوای گەلی کورد لانیکەم 26 ساڵ بۆ دواوە گەڕایەوەو ، گوتاری سەربەخۆیی جەزرەبەیەکی کاریگەری بەرکەوت .
ئەو رۆژە ، رۆژی وەرچەرخانێکی مێژوویی نەرێیانە بوو . رۆژی شکستی سیاسی و عەسکەریی و ئیداری و دیپلۆماسیی دەسەڵاتی کوردی بوو لە چارەکە سەدەی رابردوودا . بەم شکستە ، قۆناغێک لە مێژووی باشووری کوردستان پێچرایەوەو ، قۆناغێکی نوێ دەستیپێکرد . ئایدیۆلۆژی و سیاسەت و بەرنامەو گوتاری ” نەتەوەیی ” ، تەواوی حزب و رێکخراوە سیاسییەکانی “ھەرێم ” ، بە سەرەکی و لاوەکی و ، رەسمی و ناڕەسمییەوە ، لەڕووی مێژووییەوە ، کەوتن وکۆتاییانھات و بوونە رابردوویەکی بێزراوو نەفرەتلێکراو .
ئەمڕۆ سەرکۆنەکردنی یەکتری ، تەخوینکردن ، دۆشدامان ، سواڵی وتووێژ لە دەسەڵاتی ناوەندی ، ئەو زامە مێژووییە چارەسەرناکات ، بۆیە دەبێت ئەو رابردووە بەجێبھێڵرێت . ئیدی سەرکەوتنی بزووتنەوەی رزگاریخوازانەی کورد پێویستیی بە ئەلتەرناتیڤێکی نوێ ھەیە ، پێویستیی بە گوتارێکی سیاسیی نوێ ھەیە . دەبێت وەک ئەزموونێکی شکستخواردوو سوودی لێوەربگیرێت و، سەرلە نوێ ستڕاتیژی پرسی رزگاریی نەتەوایەتی کورد دابڕێژرێتەوە ، بۆ بەرچاوڕوونی ئەم ستڕاتیژەش ، دەبێت لەسەر چەند راستییەک ھەڵوێستە بکرێت و ، بۆ بەرنامەڕێژیی دواڕۆژی بزووتنەوەکە رەچاوبکرێت ، چونکە بەبێ ئەوە ، بزووتنەوەکە ھەر لەم گێژاوەی ئێستایدا دەخولێتەوە و ، دوای دەیان ساڵیدی ، دیسان دێینەوە خاڵی سفر. دیارترینی ئەو راستییانە بریتین لە :
1 ) پرسی نەتەوەیی کورد ھەمیشە شکستیھێناوە . دوو ھۆکاری سەرەکی ئەو شکستەیان بەسەرداھێناوە : سەرکردایەتی خێلەکیی بزووتنەوەی نەتەوایەتی و ، سەرکردایەتیی ئاوێتەی خێڵ و بۆرژوا لە سەد ساڵی رابردوودا ، ئەمەش بنەمای یەکنەبوونی گوتاری نەتەوەیی و ناکۆکیی نێوان چین وتوێژەکانی بووە وەک ھۆکاری دووەم .
2 ) خۆشباوەڕی و ساتوسەودای سەرکردایەتیی بزووتنەوەکە لەگەڵ دەسەڵاتدارە شۆڤێنیستەکانی ئەو گەلە سەردەستانەی لە چوارچێوەی دەوڵەتێکدا پێکەوە ژیاوین و دەژین و ،چاوبڕینیان لە پشکی زێتری دەسەڵاتی ناوەند .
3 ) وابەستەیی بزووتنەوەکە بە دەوڵەتەکانی ناوچەکەوە ، یان بە دەوڵەتە گەورەکانی جیھانەوە . ئەوەش واتای نەبوونی سەربەخۆیی ئیرادەو بڕیاردان و ، پاشکۆیەتی سیاسەت و بەرژەوەندییەکانی ئەم دەوڵەت و ئەو دەوڵەت .
4 ) نزمیی ئاستی تیۆری و سیاسی سەرکردایەتی بزووتنەوەکە لە لێکدانەوەو خوێندنەوەو ھەڵسەنگاندنی ئەو بارودۆخە ناجێگیرو کاتییانەی پێیداتێدەپەڕێت . ھەروەھا پچووککردنەوەی چەمکی ” سەربەخۆیی ” بۆ نەخشەو ئاڵاو پەیوەندیی دەرەوە و ، رووتکردنەوەی لە بوارەکانی سەربەخۆیی : ( سیاسی ، ئابووری ، عەسکەری ، دیپلۆماتی ، رۆشنبیری و پەروەردەیی ) . بەبێ بەدەستھێنانی سەربەخۆیی لەم بوارانەدا ، نەك ھەر سەربەخۆییەکی کەموکورت دەبێت ، بەڵکو دەبێتە وابەستەیی و نۆکەرایەتیی بۆ دەوڵەتانی بیانی .
5 ) لەبیرکردن ، یان فەرامۆشکردنی رووکارو شێوازی سەرەکی خەبات بۆ بەدەستھێنانی مافی چارەنووس و سەربەخۆیی و ، فریوخواردن بە ” خەباتی مەدەنی ” و ” خەباتی پاسیڤیتی – ئاشتیانە ” و بانگەشە بۆ رێبازی ” بەرەنگاریی نەرێیانە ” ی ( غاندی ) و ( ماندێللا ) ، بەتایبەتی لەلایەن رۆشنبیرانی وردەبۆرژواوە ، بەبێ رەچاوکردنی واقیع و ھەلومەرجی بابەتیی پرسی گەلی ستەمدیدەی کورد ، کە دەبێت تا سەربەخۆیی ، پشت بە شاخ و چەکەکانی دەستیان ببەستن .
ئەمڕۆ پرسی کوردو بزووتنەوە رزگاریخوازییەکەی ، بەھەڵواسراوەیی ، لە ھەلو مەرجێکی ناوخۆیی و ناوچەیی و جیھانیدا ماوەتەوە . تێپەڕاندنی ئەم حاڵەتەو بەردەوامیی بەرەو بەدیھێنانی ئەرکە مێژووییەکەی : سەربەخۆیی کوردستان ، داڕشتنەوەی ستڕاتیژو تاکتیکی خەبات بۆ ئایندە ، دەکاتە ئەرکێکی مێژوویی و ، بەرنامەی کارێکی نوێ و جیاواز ، لەو مێژووەی بە مایەپووچیی ریفراندۆم و شکستەکەی 16 ی ئۆکتۆبەرو رۆژانی دوایی کۆتاییھات .
9 – 11 – 2017

مێژووی سەد ساڵی شۆڕشی ئۆکتۆبەری مەزن …سەرکەوتن و شکستھێنان

مێژووی سەد ساڵی شۆڕشی ئۆکتۆبەری مەزن …
سەرکەوتن و شکستھێنان
فوئاد قەرەداغی
کرێکاران و رەنجدەران و گەلانی ستەمدیدەی جیھان ، لە ئۆکتۆبەری ئەمساڵدا ( 2017 ) یادی تێپەڕبوونی سەد ساڵ بەسەر بەرپابوونی شۆڕشی ئۆکتۆبەری مەزن دەکەنەوە . لەم یادەدا دەرس و پەندی سەرکەوتنەکان و شکستەکان لەبەرچاو دەگرن و ، سەرلەنوێ بە رێگای شۆڕشی سۆسیالیستیدا ، بەرەو جیھانی بێ چین و چەوساندنەوەی مرۆڤ لەلایەن مرۆڤەوە ، کوورەی خەباتیان جۆش دەدەنەوە .
یەکێک لە پرنسیپە بنەڕەتییەکانی خەباتی چینایەتی و سەرکەوتنی شۆڕش ، پرسی دەستبەسەرداگرتنی دەسەڵاتی سیاسییە . چینە چەوساوەکان بەبێ وەرگرتنی دەسەڵاتی سیاسی کاریگەرێتییان نابێت و ناتوانن بەرنامەی خۆیان بۆ ئازادی و یەکسانی و خۆشگوزەرانی بەدیبھێنن .
شۆڕشی ئۆکتۆبەر توانی بەشێوازی شۆڕشگێڕانەی راپەڕینی چەکدارانە ، ئەم پرنسیپە پەیڕەو بکات و ، شۆڕشگێڕانە بەرەو کۆمەڵگەیەکی سۆسیالیستی ھەنگاوی گەورە ھەڵبنێت .
شۆڕشی ئۆکتۆبەر ، شۆڕشی کۆمەڵایەتیی پڕۆلیتاریا بوو بۆ ڕاماڵینی چینە چەوسێنەرەکان ودامەزراندنی دیکتاتۆریی شۆڕشگێڕانەی پڕۆلیتاریا .
شۆڕشی ئۆکتۆبەر بە رابەرایەتی لێنین رێبازێکی شۆڕشگێڕانەی خەباتی چینایەتی داڕشت . کۆمەڵێک پرنسیپی شؤڕشگێڕانەی بۆ حزب ودەوڵەتی سۆڤیەتی دانا ، شوناسی چینایەتی بۆ ( توندوتیژیی ، جەنگ ، دەوڵەت ، دیموکراسی ، ئازادی ، پەڕلەمانتاریزم ) کردە پێوەری ھەڵوێستی کۆمۆنیستی .
شۆڕشی ئۆکتۆبەر بە ھاوپەیمانیی جووتیاران و گەلانی ستەمدیدەی روسیاو ، لەژێر سەرکردایەتی حزبی پێشڕەوی شۆڕشگێڕی کرێکاران و رابەریی لێنینی مەزندا ،دڕەندەترین ھێرشی لەشکری سپی و دەوڵەتە ئیمپریالیستەکانی ئەو سەردەمەی ئەوروپاو ئەمریکای تێکشکاندو ، سەرباری برسێتی و نەھامەتییەکانی جەنگی جیھانیی یەکەم و جەنگی دژە شۆڕشی ناوخۆ ، سەربەرزانە دەرچوو .
شۆڕشی ئۆکتۆبەر ، سەرباری نەبوونی ئەزموونی بنیاتنانی سۆسیالیزم ، بەپشتبەستن بە تواناکانی خۆی و پاڵپشتیی چینی کرێکاران و گەلانی ستەمدیدەی جیھان ، شانیدایە بەر پرۆژەکانی گەشەکردنی ئابووری و داڕشتنی ژێرخانێکی پتەوو جێگیر .
دەوڵەتی سۆڤیەت سەرەنجامی پەیڕەوکردنی سیاسەتێکی تۆکمەی پیشەسازی و کشتوکاڵی و کۆمەڵایەتی ، لەڕێی بەرنامەڕێژیی پلانە پێنج ساڵییەکانەوە ، توانی لە وڵاتێکی ئێجگار دواکەوتووەوە ببێتە وڵاتێکی پێشکوتووی ئابووری .
دەوڵەتی سۆڤیەت لەسایەی سیستمی سۆسیالیستیدا پرسەکانی مافی بڕیاردانی چارەنووسی گەلانی روسیاو پرسی ئازادی و یەکسانی ھەمەلایەنەی ژنانی چارەسەرکرد ، ھەروەھا ژیانێکی مرۆییانە بۆ منداڵان و ھەموو چین و توێژە نەدارەکانی کۆمەڵگە دابینکرد . تەواوی تواناییە ئابوورییەکانی ، لەبری ئاڕاستەکردنی بۆ بەدەستھێنانی قازانج ،خستە خزمەتی کرێکاران و جووتیاران و خەڵکی زەحمەتکێشەوە ، بێکاری نەھێشت و پرنسیپی ” ھەرکەس بەپێی توانای خۆی و ، ھەر کەس بەپێی کارەکەی ” بە کردەوە گشتیکردەوە .
دەوڵەتی سۆڤیەت ، سەرەنجامی سیاسەتە ئابووری و کۆمەڵایەتییەکانی ، سەرەنجامی سیاسەتی پشتگیریی خەباتی چینی کرێکارو گەلانی ژێردەستە لە سەرانسەری جیھاندا ، توانی وەک ھێزێکی سەربازیی کاریگەر لەبەردەم ھێرشی نازییەکاندا راوەستێت و، داستانی قارەمانانە دژی ھێرشی دڕندانەی فاشیزم تۆماربکات و ، رۆڵی سەرەکی ھەبێت لە خەباتی گەلانی جیھان و سەرکەوتنیان لە جەنگی دووەمی جیھانیدا و ، ببێتە ھۆکارێک بۆ رزگاربوونی کۆمەڵێک لە گەلانی ئەوروپاو ، یارمەتیدانیان بۆ بنیاتنانی ژیانی نوێ لەژێر سایەی سۆسیالیزمدا .
دەوڵەتی سۆڤیەت لە نیوەی سەدەی بیستەمدا بەجۆرێک گەشەی ئابووری و تەکنۆلۆژیی کرد ، توانی یەکم وڵات بێت مرۆڤ بۆ فەزا بنێرێت و ئەزموونی فەزاناسیی دەستپێبکات ، بۆیە ئەو سەرکەوتنەی لەو بوارەدا بەدەستیھێنا ، بووە بەڵگەیەکی بەرچاوی سەرکەوتنی سیستمی سۆسیالیستی و بۆڕدانی سیستمی سەرمایەداریی .
سەرجەمی ئەم دەستکەوتانە ، ئەو راستییە دەخەنەڕوو کە شۆڕشی ئۆکتۆبەر خاڵی وەرچەخانێکی گەورەیە لە مێژووی مرۆڤداو ، تەواوکەری ئامانجەکانی شۆڕشی کۆمۆنەی پاریسە لە سەدەی نۆزدەیەمدا .
شۆڕشی سۆسیالیستی ئۆکتۆبەر بەرنامەی خەباتی حزبی کۆمۆنیستی ( بەلشەفی ) ھێنایەدی ، گۆڕانکارییەکی ریشەیی لە ھەموو کایەکانی ژیانی گەلانی یەکێتی سۆڤیەتدا کرد ، سەرمایەداران و چینی کۆلاک ( موڵکدارە گەورەکان )ی ، لە بەرژەوەندی کرێکاران و جووتیارانی ھەژارو کرێکارانی کشتوکال ، لە دەسەڵات خست . کارگەکان و بانکەکان و زەوی خۆماڵیی کرد ، خاوەندارێتی تایبەتی ھەڵوەشاندەوە و، بواری گەشەکردنێکی بێوێنەی لەمێژووی روسیادا رەخساند .
ھەموو ئەم دەستکەوتانە ، ئەگەرچی بەھۆی جەنگی ناوخۆی سەرەتای شۆڕش و جەنگی دووەمی جیھانی و پیلانگێڕیی دەوڵەتە ئیمپریالیستییەکانەوە کۆسپی زۆریان بۆ دروستکرا ، بەڵام تا ناوەڕاستی سەدەکە بەردەوام و لە ھەڵکشاندا بوو .
ئەم ھەنگاوانە و سەرکەوتنی خێرای سۆسیالیزم لە ئاستێکی جیھانیدا ، خەمساردی لە ململانێی چینایەتیدا لێکەوتەوە . سۆسیالیزم وەک کۆمەڵگایەکی بێ ململانێی چینایەتی وێناکرا ، چینێکی بێرۆکراتی خاوەن دەسەڵات سەریھەڵدا ، ئەو چینەی لێنین پێشبینی کردبوو کە بەرئەنجامی بەرھەمھێنانی پچووک سەرھەڵدەدات و دەبێتە بنەمای زیندووبوونەوەی سەرمایەداری و دواتر ھەوڵی دەستبەسەرداگرتنی دەسەڵات وھەڵوەشاندنەوەی سۆسیالیزم .
ھەڵبەت ئەم رەوتە بۆرژوازییە ، جگە لەوەی پشتی بە بنەمای تیۆریی نەبوونی چینەکان و خەباتی چینایەتی لە کۆمەڵگەی سۆسیالیستیدا دەبەست ، لە پڕاکتیکی سیاسی و ئابووریی سەردەمی ستالیندا جێوڕێیەکی ھەبوو ، لەڕێی دەسگا بێرۆکراتییەکانەوە پاڵپشتی دەکرا ، تا لەنێوەی دەیەی پەنجاکانی سەدەی رابردوودا ، بە شاراوەیی نەمایەوەو ، بووە سیاسەتی پەیڕەوکراوی حزب و دەوڵەتی سۆڤیەت . ئیتر لێرەوە شکستە سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتییەکانی ئەزموونی سۆسیالیزم و دوورکەوتنەوەو بەلاوەنانی پرنسیپەکانی شۆڕشی ئۆکتۆبەر دەستیپێکردو ، پاشەکشەو شکستەکان ، بەرودوا رووی لە ئەزموونی سۆسیالیستی کرد تا بە بەرنامەی ( پرۆسترۆیکا ) و ( گلاسنۆست )ی گۆرباچۆڤ ته‌پڵی نابووتییان بۆلێداو ، دواتریش بە کودەتای بۆرژوازیی دەسەڵاتدار ، هه‌ره‌سهێنان و مەرگی به‌ڕه‌سمی راگه‌یه‌ندرا .
لە سەردەمی ھەرەسی شۆرەوییەوە تا ئەمڕۆ ، لێکدانەوەی جیاجیا بۆ ئەزموونی سۆسیالیستی کراوە .رەوتە فیکری و سیاسییە جیاجیاکان بەر لێکۆڵینەوەیان داوە . راستڕەوە کلاسیکییەکان لە پێگەی ئەنتی کۆمۆنیزمەوە شیکاری ئەزموونەکەیان کردووە . ناسیۆنالیستەکان ، ئایینگەراکان ، وردەبۆرژوایی ناڕازیی بێ ئاسۆو نائومێد ، تیۆریسینی سەر بە سیستمی سەرمایە ، سۆسیۆلۆژیستە بۆرژواکان ، ئابووریناسانی سەرمایەداریی ، کەم و زۆر قەڵەمی نەشتەرگەرییانەیان لەو ئەزموونە داوەو ، بەپێی بەرژەوەندییە چینایەتییەکانیان شەنوکەویان کردووە . چەپەکانیش ، بەجیاوازی شوێنی چینایەتی و رێبازو ھەڵوێستی ئایدیۆلۆژی و سیاسییانەوە ، دەستیان بۆ ئەو ئەزموونە بردووە ، مارکسییەکان ، مارکسییە لێنینییەکان ، ترۆتسکییەکان ، ستالینییەکان ، ماوییەکان ، حیکمەتییەکان ، خرۆچێڤییەکان … ھتد ، ھەریەکەیان پشکێکی لە تاووتوێکردنی ئەو ئەزموونەدا ھەیە و ھەڵوێستیان لێوەرگرتووە . ھەڵوێستەکان : بەرگریکردن ، رەتکردنەوەو ئیدانەکردن ، تا دەرس و پەندلێوەرگرتن بۆ خەباتی سۆسیالیستیی ئایندەی تێدایە . بۆیە لە توێی ئەم ھەوڵەی رەوتە کۆمۆنیستییەکاندا ، کۆمەڵێک ھۆکار دەستنیشانکراون، ھۆکارەکانیش چەند دیاردەیان دەرخستووە و ، سیمای نزیکەی نیو سەدەی بەدواداھاتنی سۆسیالیزمیان دیاریکردووە .
کەرتبوونی بزووتنەوەی کۆمۆنیستیی جیھانی سیمای ھەرە دیاری مێژووی دەیان ساڵی پێش ھەرەسە . سۆسیالیزمی مەوجود گۆڕانکاریی بەسەر ستڕاتیژی کارکردن و ئامانجەکانیدا ھات . پرسی یەکەمی خەباتی چینایەتی ، پرسی وەرگرتنی دەسەڵات کاڵبوونەوەی بەخۆیەوە بینی ، شۆڕشی کۆمەڵایەتی کریکاران لە بەرنامەی ھاوپشتی بۆ بزووتنەوەی کرێکاران ھەڵگیراو ، ستراتیژی خەباتی پەڕلەمانی لەجێی دانرا ، واتە ستڕاتیژی شۆڕش بووە ستڕاتیژیی کاری نێو پەڕلەمانی بۆرژواو دەستاودەستکردنی دەسەڵات و پەیڕەوکردنی تێکۆشانی ئاشتیانە و کێبڕکێی حزبی بۆ وەرگرتنی دەسەڵات . بنەمای تیۆریی ” گەشەکردنی ناسەرمایەداری ” بۆ ئەم ستڕاتیژە بۆرژوایانەیە داڕێژراو ، لە وڵاتانی جیھانی سێیەمدا ، بەسەر بزووتنەوەکەدا سەپێندرا .
ئەو گۆڕانکارییانەی بەرەو سەرمایەداریی لە ژێرخانی ئابووری سۆڤیەتدا روویاندا ، کاریگەریی لەسەر تەواوی سەرخانی کۆمەڵایەتی داناو ، سیستمی دەوڵەتیان لە سیستمێکی پرۆلیتارییەوە بۆ سیستمێکی بۆرژوایی گۆڕی ، ئابووریی دەوڵەتی سۆسیالیستی کرێکاران بووە ئابووریی سەرمایەداریی دەوڵەتی . ھەروەھا حزبی کۆمۆنیستیان لە حزبێکی پڕۆلیتارییەوە بۆ حزبێکی بۆرژوایی گۆڕی ، بۆیە ئەوەی لە سۆڤیەتی نەوەدەکانی سەدەی رابردوودا روویدا ، ھەرەسی سۆسیالیزمی بۆرژوایی بوو ، ھەرەسی سەرمایەداریی دەوڵەتی بوو ، ھەرەسی حزبی ” کۆمۆنیستی بۆرژوایی ” بوو .
ئەم گەڕانەوەیە بۆ دواوە ، لە ئەدەبیاتی دەوڵەت و حزبی شۆرەویدا بە تێزەکانی ” دەوڵەتی گەل ” و ” حزبی گەل ” پەردەپۆش دەکران . بەپێچەوانەی تێزە مارکسییەکانی : ( شۆڕشی پڕۆلیتاریا ، دەوڵەتی پڕۆلیتاریا و حزبی سەربەخۆی پرۆلیتاریا ) .
دەوڵەتی سۆڤیەت کۆمەڵێک سیاسەتیدیکەی بە ئاڕاستەی پەلھاویشتن و فراوانکردنەوەی نفوزو دەسەڵاتدارێتیدا پەیڕەوکرد لەوانە :
کێبەرکێی دەوڵەتە ئیمپریالیستەکان لە سیاسەتی ھەیمەنەدا بۆ دەستبەسەرداگرتنی وڵاتانی ئاسیاو ئەفریقیاو ئەمریکای لاتین و ، دەستخستنە نێو کاروباری ناوخۆیان . بەم سیاسەتە ململانێیەکی فراوان بۆ دەیان ساڵ ھاتە ئاراوەو تا ھەرەسی سۆڤیەتی خایاند .
ئەم سیاسەتە کە بە ( جەنگی سارد ) ناونرا بەرە بەرە ھاوکێشەی توانایی نێوان سۆڤیەت و دەوڵەتە ئیمپریالیستەکانی گۆڕی . یەکێتی سۆڤیەتی ناچار بە کێبەرکێی خۆپڕچەککردن ، بەتایبەتی چەکی ئەتۆمی کرد ، ئەمەش ئەرکێکی لەرادەبەدەری خەرجکردنی سەر ئابووری سۆڤیەت خست و بەرنامەی خزمەتگوزاری و خۆشگوزەرانی گەلانی سۆڤیەتی تووشی ئاستەنگی کرد و ، چیتر ” سۆسیالیزم ” ەکەی سۆڤیەت نەیدەتوانی بگاتە ئاستی ئابووری سەرمایەداری ، ئەوەش سەرەتای ئاستەنگی سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتی بوو و ، بووە مایەی خۆشکردنی زەمینەی ھەرەس و پشتگیریی گەڕانەوە بۆ سەرمایەداری لەلایەن جەماوەرێکی بەرینی چین و توێژەکانی گەلانی سۆڤیەتەوە .
ئەم سیاسەتە ( جەنگی سارد ) ھاوتەریب بوو لەگەڵ سیاسەتێکیدیکەی دەوڵەتی سۆڤیەت ، ئەویش سیاسەتی ” کرانەوە ” بوو بەڕووی رۆژئاوادا ، سیاسەتی ( ململانێ و پێکەوەگونجان ) ی ” سیستمە کۆمەڵایەتییە جیاوازەکان ” بوو .
دەوڵەتی سۆڤیەت بۆ چەواشەکردنی پڕۆلیتاریاو گەلانی سۆڤیەت و ، پڕۆلیتاریاو گەلانی وڵاتانی ” سۆسیالیست ” بە تێزەکانی ” کێبەرکێی ئاشتیانە ” و سیاسەتی ” ئاشتیانەی ” دەوڵەتی سۆسیالیستی و ” پێکەوەژیان ” ئەو سیاسەتەی نێوان خۆی و دەوڵەتە ئیمپریالیستەکانی پەردەپۆش دەکرد .
رەوتی پاشەکشێ و شکستی شۆڕشی سۆسیالیستی ئۆکتۆبەر لە نیوەی دووەمی سەدەی بیستەمدا ، ھەروەکو رەوتی بەرپابوونی شۆڕش و بنیاتنانی سۆسیالیزم و سەرکەوتنی لە جەنگە چینایەتییەکانی نیوەی یەکەمی سەدەکەدا ، لە میتۆدو یاسا زانستییەکانی مارکس ( ماتەریالیزمی دیالێکتیکی و مێژوویی ) دا دەبینرێن .
یاسای ” بزوتنەوە – جووڵە ” وەک یاسایەکی رەھا لە ھەڵکشان و داکشاندا ، بە شێوازی ئەرێیانەو نەرێیانە لە سەرجەمی گۆڕانکارییەکاندا دیاربووە . یاسای ” کارلێککردنی ” دیاردەکانیش ، لە گۆڕانکارییە سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتی و رۆشنبیرییەکاندا رۆڵی ھەبووەو ، تەواوی سیستەمەکەی وەک یەکەیەکی پێکھاتوو لەو بوارانە ئاڕاستەکردووە .
شکستی ئەزموونی سۆسیالیستی لە یەکێتی سۆڤیەت لەھەمان سەدەی سەرکەوتنی شۆڕشی ئۆکتۆبەردا ، بەدەر نییە لە پێکھاتەی چینایەتی کۆمەڵگەی روسیای سەرەتای سەدەی بیستەم ، ھەروەک بەدەر نییە لە ناکۆکییەکانی نێوخۆی دەوڵەت و حزبی بەلشەفی سۆڤیەت و ، فشاری ھەلپەرستانی راست و چەپی نێو حزب و دەزگاکانی دەوڵەت لە ھەموو کایەکاندا . ئەم ناکۆکییانە ھۆکاری سەرەکی و بنەڕەتیی شکستەکان و بەزاندنی نموونەی ” سەرمایەداریی دەوڵەتی ” بوون لەبەرامبەر ” سەرمایەداری بازاڕی ئازاد ” دا . کۆبوونەوەی ئەم ھۆکارانە و ، کەڵەکەبوونی و مانەوەی بەبێ چارەسەر لەدەیان ساڵدا ، سیمای کۆمەڵگەی سۆڤیەتییان گۆڕی و بە ھەرەسی سیستمەکە کۆتاییھات .
ئەمڕۆ لەیادی تێپەڕبوونی سەد ساڵ بەسەر شۆڕشی ئۆکتۆبەرو دامەزراندنی دەولەتی شۆرەویدا ، لە کۆتایی سەدەیەک ململانێی چینایەتیدا ، لە سەدەیەک خەباتی ھەمەچەشنە ، ھەر لە خەباتی سەندیکایی و ئابووریی کرێکاران ، تا دەگاتە خەباتی پاسیفیستانەی رێکخراوە سۆسیال دیموکراتەکان ، تا خەباتی چەکدارانە ، بزووتنەوەی کۆمۆنیستیی جیھانی و بزووتنەوەی رزگاریخوازانەی گەلان ، وەک دوو باڵی رەوتی بەرەوپێشکشاوی مێژوو ، لەبەردەم چەند حەقیقەتێکدان . ئەم حەقیقەتانە بەرھەم و دەسکەوتی ھەردوو بزووتنەوەکەیە لە سەد ساڵی رابردوودا ، دەشێت بۆ مەودایەکی مێژوویی نزیک یان دوور ، بۆ سەرھەڵدانەوەی بزووتنەوەکەو ململانێی ھێزە چینایەتییە نەیارەکانی کۆمۆنیزم و دیاریکردنی ئاسۆیەکی روون بۆ بزووتنەوە کرێکارێیەکان و بزووتنەوەکانی رزگاریی نیشتمانی و نەتەوەیی ، لەبەرچاو بگیرێن و، ململانێی چینایەتی لەسەر ئاستی جیھانی پێ نۆژەنبکرێتەوە . حەقیقەتەکان یان پرسیارە لۆجیکییەکان بۆ گەیشتن بەو حەقیقەتانە بریتین لە :
وەرگرتنی دەسەڵاتی سیاسی ، پرسی یەکەم و بنەڕەتیی شۆڕشە بۆ چینی کرێکار و بەدیھێنانی سۆسیالیزم و کۆمۆننیزم .
توندوتیژیی ، وەک مارکس دەڵێت ، مامانی مێژووەو ، چینە چەوسێنەرەکان ، بە بێ کاری توندوتیژیی شۆڕشگێڕانەی چینە چەوساوەکان ، ھەرگیز کورسی دەسەڵات بەجێناھێڵن .
توندوتیژیی شوناسی چینایەتی ھەیە و ، ئەو چێنەی بەکاریدەھێنێت شوناسەکەی دیاریدەکات ، شۆڕشگێڕانەیە یان دژە شۆڕشە .
شێوازی گونجاوی شۆڕشی سۆسیالیستی ، شێوازی شۆڕشی ئۆکتۆبەرە ، واتە راپەڕینی چەکدارانەی کرێکارانی رێکخراوە لە حزبی پێشڕەوی چینایەتی خۆیاندا .
دەوڵەتی سۆسیالیستی ، وەک مارکس دەڵێت ، دەوڵەتی دیکتاتۆریی شۆڕشگێڕانەی پڕۆلیتاریایە .
بەبێ حزبێکی کۆمۆنیستی شۆڕشگێر ، وەک دەستەی سەرکردایەتی و پێشڕەوی پڕۆلیتاریا ، شۆڕشی سۆسیالیستی سەرکەوتن بەدەستناھێنێت ، ئەگەر بۆ ماوەیەکی مێژووش بەدەستیبھێنێت ، دواتر لەدەستی دەدات ، مەگەر میکانیزمێکی شۆڕشگێڕانەی وەک شۆڕشێکی بەردەوام لەژێر سایەی دیکتاتۆریی پڕۆلیتاریادا بگرێتەبەرو تا سەرکەوتنی ئێجگارەکی لەسەر ئاستی جیھاندا ، پەیتا پەیتا نۆژەنی بکاتەوە .
خەونی بەشەرییەت بۆ ژیانێکی باشتر بەردەوامە ، خواستی بنبڕبوونی ھەموو شێوەکانی چەوساندنەوە لە ناخ و ویژدانی ھەموو کەسێکی ئازادیخوازدایە ، نان و ئازادی دووانەیەکن بۆ زامنکردن و پاراستنی کەرامەتی مرۆڤەکان ، ئازادی و یەکسانی و خۆشگوزەرانی دروشم و رایەڵەی یەکانگیری ئاواتی چینە چەوساوەکانن لە سەرانسەری مێژووی چینایەتی و ململانێی چینایەتیدا .
شۆڕشی سۆسیالیستی ئۆکتۆبەر بە ھەموو دەرس و پەندەکانییەوە ، پەیامی ھیوا بە مرۆڤە چەوساوەکان دەبەخشێتەوە ، بەو ھیوایەوە ھەزاران رێکخراوو حزب و ، ملیۆنەھا کرێکارو خەڵکی زەحمەتکێش ، بەرەو ئاسۆی دواڕؤژێکی نوێ ھەنگاودەنێن و خۆیان بۆ شەڕی سەروماڵ سازدەدەنەوە .
30 – 10 – 2017